IBA 313 BΑΛΚΑΝΙΚΗ IΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ (19ος αι.)

Στο μάθημα αυτό προσεγγίζονται κριτικά, μέσα από κείμενα βαλκάνιων ιστορικών (Μarin Drinov, Vuk Stefanovic Karadzic, A. D. Xenopol, Sami και Naim Frasheri κ.ά.), τα βασικά ζητήματα των εθνικών ιστοριογραφιών καθενός βαλκανικού κράτους: η θεματική (γεγονοτολογική πολιτική, διπλωματική και στρατιωτική ιστορία), οι θεωρητικές αφετηρίες του Ιστορισμού (νομοτελειακή εξέλιξη του έθνους και οργάνωσή του σε κράτος) και η μέθοδος (ευρετική, κριτική πηγών).
Ειδικότερα, διερευνώνται η παραγωγή της ιστορικής γνώσης, η επαγγελματοποίηση του ιστορικού και η κοινωνική λειτουργία της Ιστορίας ως συστατικού του κυρίαρχου πολιτικού λόγου του κάθε κράτους. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται: α) στην ανάδειξη του (εθνικού) μεσαιωνικού παρελθόντος, β) στη θεσμοθέτηση της Ιστορίας ως ιδιαίτερου αντικειμένου έρευνας στα νεοσυσταθέντα κρατικά Ιδρύματα (Ακαδημία, Ερευνητικά Κέντρα, Πανεπιστήμια, Κρατικά Αρχεία) και διδασκαλίας στην υποχρεωτική Δημοτική και τη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση και γ) στη διάχυση της ιστορικής γνώσης σε ευρύτερα στρώματα μέσω εγκεκριμένων σχολικών εγχειριδίων, ιστορικών μονογραφιών, ημερήσιου/ περιοδικού τύπου, εθνικών/ τοπικών επετείων κ.λπ.. Οι παραπάνω όροι παραγωγής της ιστορικής γνώσης στα βαλκανικά κράτη εντάσσονται στο γενικότερο δυτικοευρωπαϊκό πολιτικο-ιδεολογικό πλαίσιο, με βάση τα σπουδαιότερα παραδείγματα, όπως π.χ. J. G. Herder, Ιδέες για τη φιλοσοφία της Ιστορίας της ανθρωπότητας, 1791 και Εrnest Renan, Τί είναι έθνος;, 11 Μαρτίου 1882, www.hist-arch.uoi.gr/prosopiko/constan/nation.pdf).
Το μάθημα στοχεύει στη μύηση των φοιτητών, που έχουν επιλέξει Κατεύθυνση Ιστορική, σε ένα λιγότερο γνωστό πεδίο της επιστήμης της Ιστορίας, την Ιστοριογραφία, δηλαδή στο λόγο για το παρελθόν και όχι το παρελθόν καθ’ εαυτό. Eιδικότεροι στόχοι: η κατανόηση πως και γιατί γράφεται, όπως γράφεται, η Ιστορία και, ειδικότερα, οι Βαλκανικές εθνικές ιστορίες
Δίνεται υλικό σε ηλεκτρονική μορφή (ecourse βλ. προσωπική μου ιστοσελίδα Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας) και το βιβλίο Αλέκο Κωνσταντίνωφ Ο Μπάϊ Γκάνιος , Μετάφραση Ζήσης Ν. Χατζηβασιλείου. Α. Κωνσταντακοπούλου Επίμετρο. Ευρω-Βαλκανικοί Αναπροσδιορισμοί, Γιάννενα 2015 [ ISBN 978 960 8026 10 0. Εύδοξος 50660464]. (Εξ: Γ΄, Υπ).

IBA 313   19th -  20th centuries Balkan Historiography

Through historical texts written by Balkan historians (Sami και Naim Frasheri, Μ arin Drinov, A. D. Xenopol, Vuk Stefanovic Karadzic, Petar II Petrovic Njegos et al.), before and after the formation of the national states, are to be explored from the following points of view:   a)   The production of the historical knowledge within the Ottoman empire during Tanzimat period (1839-1880 http://users.uoi.gr/gramisar/prosopiko/constan/xatii.pdf ) as well as in every state (Albania, Bulgaria, Croatia, Montenegro, Serbia, United Principalities Valachia & Moldavia/ Romania, after 1878),   b)   the social function of History as constituent of the national ideology as well as of the political discourse,  and c) historian's professionalization, within the European political and epistemological framework, on the base of the two most representative theoretical models developed in   Ideen zur Philosophie der Geschichte der Menschheit   (=Ideas on Philosophy of the History of Humanity), chapter IV "Slawische Volker", by J. G. Herder, 1791 and the famous lecture by Ε rnest Renan ,   Qu'est-ce que la nation? , March 11, 1882 [   http://users.uoi.gr/gramisar/prosopiko/constan/nation.pdf ] (in Greek).

Emphasis is given also on the institutionalization of the Medieval History, as specific field of research and teaching, and on the emergence of the medieval past as (national, cultural) collective memory diffused to wider strata through textbooks, historical monographs, press, national and local feasts, etc., from the 19 th century until today.

Written examination

http://users.uoi.gr/gramisar/prosopiko/constan/ANTHOLOGIO_new.pdf

http://users.uoi.gr/gramisar/prosopiko/constan/macedonia.pdf

http://users.uoi.gr/gramisar/prosopiko/constan/1821_2012.pdf

http://users.uoi.gr/gramisar/prosopiko/constan/Massacre.pdf

http://users.uoi.gr/gramisar/prosopiko/constan/otoman_past.pdf

http://users.uoi.gr/gramisar/prosopiko/constan/Dokimion_Patriotismou.pdf

http://users.uoi.gr/gramisar/prosopiko/constan/skrip.pdf

http://users.uoi.gr/gramisar/prosopiko/constan/serbia_united10_10_1859.pdf

http://users.uoi.gr/gramisar/prosopiko/constan/nation.pdf

Αγγελική Κωνσταντακοπούλου, Ιστοριογραφικά ζητήματα στη σημερινή βαλκανική συγκυρία,   Σύγχρονα θέματα   50-51(Ιανουάριος-Ιούνιος 1994), σ. 11-23

Της ίδιας, Βαλκανική ιστοριογραφία χτες - σήμερα,   Διήμερο Τα Βαλκάνια Χτες - Σήμερα (21/ 22-2-2000) , Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας (Σχολή Μωραΐτη), Αθήνα [2000], σ. 107-41

Της ίδιας, Ιστοριογραφικά ζητήματα στη σημερινή βαλκανική συγκυρία,   Σύγχρονα θέματα   50-51(Ιανουάριος-Ιούνιος 1994), σ. 11-23

- Της ίδιας, Εθνικός και εθνοτικός λόγος. συγκλίσεις και αποκλίσεις,   Δ΄ Διεθνές Συνέδριο Ιστορίας Ιστοριογραφία της νεότερης και σύγχρονης Ελλάδας 1833-2002 Πρακτικά , τόμ. Β΄, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών, Αθήνα 2004, σ. 273-314

ΙΒΑ 340   ΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΚΑ ΚΡΑΤΗ (19ος - 20ός αιώνας): Ιστοριογραφία - Τέχνη - Θέατρο - Σινεμά

Στόχος του μαθήματος είναι να αναλυθούν κριτικά διαφορετικοί   λόγοι   που αναπτύσσονται γύρω από το μεσαιωνικό παρελθόν στα εθνικά κράτη της Χερσονήσου, από το 19 ο αιώνα ως σήμερα: Ιστορικές μονογραφίες/ άρθρα, θεσμικά κείμενα, από κοινού με έργα τέχνης, θεατρικά και κινηματογραφικά έργα.

Ο κοινός άξονας προσέγγισης αυτών των διαφορετικών ιστορικών - κειμενικών και εικονικών -   λόγων   (ακαδημαϊκός/ επιστημονικός, κυβερνητικός, καλλιτεχνικός) θα είναι συγκριτικός και συνθετικός: Με κοινή αφετηρία και βάση χαρακτηριστικά παραδείγματα από την παραχθείσα «ιστορίας ύλη» θα επιχειρηθεί η ανάλυση ποικίλων εκδοχών εκφοράς καθενός από αυτούς τούς   λόγους   όχι ως κατασκευασμένες συμβολικές/ τελετουργικές εκφράσεις, όπως ο μεταψυχροπολεμικός συρμός απαιτεί, αλλά ως μορφές ανα-παραστάσεων οι οποίες, από τη μια, εκφράζουν και τείνουν να υλοποιήσουν συγκυριακά πολιτικά διακυβεύματα και, από την άλλη, βιώνονται από ευρύτερα στρώματα.

(Εξ: Eπ. Υπ. E΄, Z΄)

Απαραίτητη η παρακολούθηση των μαθημάτων/ προβολών και η σύνταξη εργασίας

Δίνεται ιστορικό υλικό φωτοτυπημένο ή σε ηλεκτρονική μορφή

http://users.uoi.gr/gramisar/prosopiko/constan/log-mes.pdf

http://users.uoi.gr/gramisar/prosopiko/constan/serbia_poetry.pdf

ΙΒΑ 322   ΧΡΙΣΤΙΑΝΟ-ΙΣΛΑΜΙΚΕΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΗΤΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ (13ος-16ος αι.)

Christian-Islamic Orthodoxies and Syncretism in 13 th -16 th C. Balkans

Ως ιστορικά φαινόμενα τόσο οι θρησκείες, ως πίστη/ κοσμοαντίληψη και σύστημα οργάνωσης του χρόνου/ χώρου του ποιμνίου, όσο και οι εκκλησίες-κρατικοί θεσμοί βρίσκονται σε συνεχή προσαρμογή και εξέλιξη, σε σχέση με την κοινωνία και την πολιτική οργάνωση, καθώς και σε αδιάκοπο διάλογο με τις όμορες θρησκείες/ εκκλησίες. Μέσα από τις πολύπλοκες αυτές σχέσεις, διαμορφώνονται ορθές και αποκλίνουσες εκδοχές δόξας ( ορθο δοξία - ετεροδοξία ή αίρεση ) και δια-θρησκευτικές αποκλίσεις αλλά και συγκλήσεις που συχνά καταλήγουν σε συγκρητιστικές πρακτικές.

Τα παραπάνω πεδία έρευνας αναλύονται, μέσα από πηγές και σύγχρονη βιβλιογραφία σχετικά με τον Χριστιανισμό και το Ισλάμ στα υστερο-Μεσαιωνικά και Οθωμανικά Βαλκάνια, έτσι ώστε θεολογικές και ιδεολογικές συγκλίσεις και αποκλίσεις να γίνουν αντιληπτές σε ευρεία δια-θρησκειακή κλίμακα, σε συγκυριακό χρόνο αλλά και σε καθημερινή βάση.

Σεμινάριο. Απαραίτητη η επιτυχής εξέταση σε ένα τουλάχιστον μάθημα Βαλκανικής Ιστορίας και η παρακολούθηση, η γνώση μιας τουλάχιστον ξένης γλώσσας και η εκπόνηση εργασίας.

Δίνεται ιστορικό υλικό σε ηλεκτρονική μορφή (βλ. προσωπική μου ιστοσελίδα).

ΙΒΑ 322   Christian-Islamic Orthodoxies and Syncretism in 13th -16th C. Balkans

Religions, as historical phenomena -belief/ worldview and pattern of flock's time/space organization - as well as Churches-state institutions are in a continuous process of changes or consensus towards society and inter-confessional debate. In the frame of this complex relationship straight (orthodoxy) and divergent dogmas (heresies) or inter-religious syncretistic practices are emerging.

These issues are to be explored through sources and literature on Eastern and Western Christian and Islamic divergences and convergences during the late Middle Ages Balkans, so as conjectural turn-points and believers' everyday life historically be conceived.

Α. Κωνσταντακοπούλου,   Λαοί, Φυλαί, Γλώσσαι   Διακρίσεις στα Βαλκάνια τον ύστερο Μεσαίωνα,   Ανοχή και Καταστολή στους μέσους χρόνους , Διεθνή Συμπόσια 10, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών, Αθήνα 2002, 327-55:   www.hist-arch.uoi.gr/ prosopiko/constan/katastoli.pdf

Της ίδιας,   Αιρέσεις στα Βαλκάνια τον ύστερο   Mεσαίωνα , Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Διατμηματικό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Μεσαιωνικών Σπουδών, Ιωάννινα 2000, όπου και προγενέστερη βιβλιογραφία:   www.hist-arch.uoi.gr/prosopiko/constan/aireseis.pdf

http://users.uoi.gr/gramisar/prosopiko/constan/Repentant_dead. pdf

http://users.uoi.gr/gramisar/prosopiko/constan/THR_03_01_Konstantakopoulou.pdf

IBA 302 EΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ

H ιστορία των λαών της Bαλκανικής χερσονήσου αποτέλεσε, κυρίως μετά την ίδρυση των νεότερων κρατών, ιδιαίτερο αντικείμενο με αυξανόμενη σπουδαιότητα.

Το μάθημα εστιάζει α. στη συμβίωση των διαφόρων ομάδων και στις διακρίσεις μεταξύ τους από τον 6ο έως το 15ο αιώνα και β. στην ίδρυση των εθνικών κρατών από το 19ο αιώνα ως σήμερα. Η εξέταση περιστρέφεται γύρω από τους παρακάτω βασικούς άξονες: α) Ιστορικοί και γεωπολιτικοί όροι διείσδυσης και εγκατάστασης των Σλάβων και άλλων λαών στη Bαλκανική. β) Δημογραφικά μίγματα που προέκυψαν μετά την εγκατάσταση των Σέρβων, Κροατών, Πρωτοβουλγάρων κ.ά., τρόπος συμβίωσής τους με τους γηγενείς. γ) Κοινωνικο-θρησκευτικές διακρίσεις ανάμεσά τους, όπως προκύπτουν από τις πολιτικές των δύο κέντρων εξουσίας -πολιτεία, εκκλησία- των χριστιανικών μεσαιωνικών κρατών της Χερσονήσου.

Το πολιτικό μοντέλο του έθνους-κράτους, κυρίαρχο στη Δυτική Ευρώπη μετά τη Γαλλική επανάσταση, επεκτεινόμενο στα Βαλκάνια, συνέβαλε στην κοινωνικο-πολιτική αναμόρφωση των διαφόρων ομάδων της Χερσονήσου και στην επαναχάραξη του χάρτη της. Η ίδρυση των βαλκανικών εθνικών κρατών από το 19 ο αιώνα σε διαφορετικές συγκυρίες και μέσα από διαφορετικές πολιτικο-στρατιωτικές διαδικασίες (απελευθερωτικά κινήματα/ επαναστάσεις/ εξεγέρσεις, διπλωματικές διευθετήσεις), συνεξετάζεται με το παραπάνω μεσαιωνικό παρελθόν, με στόχο να κατανοηθεί τόσο η γενέθλια σχέση του καθενός βαλκανικού κράτους με την Ευρώπη όσο και η ανα-δόμησή του στο χρόνο.

Δίνεται υλικό σε ηλεκτρονική μορφή βλέπε εδώ και το βιβλίο Αλέκο Κωνσταντίνωφ Ο Μπάϊ Γκάνιος, Μετάφραση Ζήσης Ν. Χατζηβασιλείου. Α. Κωνσταντακοπούλου Επίμετρο. Ευρω-Βαλκανικοί Αναπροσδιορισμοί, Γιάννενα 2016, Εύδοξος.

IBA 302   BALKAN STUDIES: An Introduction

Since the beginning of the 20 th century Balkan (or South-East European) History has been formed as a scientific field. Its European/ Greek developments are to be compared.

During the course the historical procedures (demography, modes of political integration, religious syncretism or heresies etc.), occurred during middle ages (6 th -15 th centuries) between coexistent different groups and the issued diacritica , are to be traced.

Particularly, it is to be emphasized a) the ways of coexistence , after the installation of the Slavs, Protobulgarians Croats, Serbs, etc., and the new demographic developments (Albanians, Armenians, Bulgarians, Jews, Rhomaioi/Greeks, Ottomans, Roma, Turkic groups, Vlachs, Westerners, etc.), and b) the religious/ secular discriminations or -to use the early Christian Patristic term " diakriseis "- some of which are visible till nowadays as national stereotypes.

Written examination

http://users.uoi.gr/gramisar/prosopiko/constan/ecourse_IBA302.pdf

http://users.uoi.gr/gramisar/prosopiko/constan/doc.pdf

http://users.uoi.gr/gramisar/prosopiko/constan/Tsigganoi.pdf

ΙΒΑ 322   ΧΡΙΣΤΙΑΝΟ-ΙΣΛΑΜΙΚΕΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΗΤΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ (13ος-16ος αι.)

Christian-Islamic Orthodoxies and Syncretism in 13 th -16 th C. Balkans

Ως ιστορικά φαινόμενα τόσο οι θρησκείες, ως πίστη/ κοσμοαντίληψη και σύστημα οργάνωσης του χρόνου/ χώρου του ποιμνίου, όσο και οι εκκλησίες-κρατικοί θεσμοί βρίσκονται σε συνεχή προσαρμογή και εξέλιξη, σε σχέση με την κοινωνία και την πολιτική οργάνωση, καθώς και σε αδιάκοπο διάλογο με τις όμορες θρησκείες/ εκκλησίες. Μέσα από τις πολύπλοκες αυτές σχέσεις, διαμορφώνονται ορθές και αποκλίνουσες εκδοχές δόξας ( ορθο δοξία - ετεροδοξία ή αίρεση ) και δια-θρησκευτικές αποκλίσεις αλλά και συγκλήσεις που συχνά καταλήγουν σε συγκρητιστικές πρακτικές.

Τα παραπάνω πεδία έρευνας αναλύονται, μέσα από πηγές και σύγχρονη βιβλιογραφία σχετικά με τον Χριστιανισμό και το Ισλάμ στα υστερο-Μεσαιωνικά και Οθωμανικά Βαλκάνια, έτσι ώστε θεολογικές και ιδεολογικές συγκλίσεις και αποκλίσεις να γίνουν αντιληπτές σε ευρεία δια-θρησκειακή κλίμακα, σε συγκυριακό χρόνο αλλά και σε καθημερινή βάση.

Σεμινάριο. Απαραίτητη η επιτυχής εξέταση σε ένα τουλάχιστον μάθημα Βαλκανικής Ιστορίας και η παρακολούθηση, η γνώση μιας τουλάχιστον ξένης γλώσσας και η εκπόνηση εργασίας.

Δίνεται ιστορικό υλικό σε ηλεκτρονική μορφή (βλ. προσωπική μου ιστοσελίδα).

ΙΒΑ 322   Christian-Islamic Orthodoxies and Syncretism in 13 th -16 th C. Balkans

Religions, as historical phenomena -belief/ worldview and pattern of flock's time/space organization - as well as Churches-state institutions are in a continuous process of changes or consensus towards society and inter-confessional debate. In the frame of this complex relationship straight (orthodoxy) and divergent dogmas (heresies) or inter-religious syncretistic practices are emerging.

These issues are to be explored through sources and literature on Eastern and Western Christian and Islamic divergences and convergences during the late Middle Ages Balkans, so as conjectural turn-points and believers' everyday life historically be conceived.

Α. Κωνσταντακοπούλου,   Λαοί, Φυλαί, Γλώσσαι   Διακρίσεις στα Βαλκάνια τον ύστερο Μεσαίωνα,   Ανοχή και Καταστολή στους μέσους χρόνους , Διεθνή Συμπόσια 10, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών, Αθήνα 2002, 327-55:   www.hist-arch.uoi.gr/ prosopiko/constan/katastoli.pdf

Της ίδιας,   Αιρέσεις στα Βαλκάνια τον ύστερο   Mεσαίωνα , Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Διατμηματικό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Μεσαιωνικών Σπουδών, Ιωάννινα 2000, όπου και προγενέστερη βιβλιογραφία:   www.hist-arch.uoi.gr/prosopiko/constan/aireseis.pdf

http://users.uoi.gr/gramisar/prosopiko/constan/Repentant_dead. pdf

http://users.uoi.gr/gramisar/prosopiko/constan/THR_03_01_Konstantakopoulou.pdf

ΕΙΣ 447 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ

Η Ιστορία ως κοινωνική επιστήμη έχει κι αυτή τη δική της ιστορία.

Στο μάθημα εξετάζονται οι οπτικές και οι τρόποι με βάση τους οποίους το παρελθόν έγινε αντικείμενο διερεύνησης και αφήγησης. Ειδικότερα, μέσα από συγκεκριμένα ιστοριογραφικά παραδείγματα, αναλύονται οι θεωρητικές τάσεις, όπως αυτές αναδείχθηκαν στο πλαίσιο των εθνικών κρατών: Ο θετικισμός ή ιστορισμός (e cole m e thodique ) και ο ιστορικός υλισμός, από το 19ο αιώνα ως σήμερα, η κριτική/ νέα ιστορία και η ιστορία του πολιτισμού/ κουλτούρας ( Kulturgeschichte ), στο μεταίχμιο 19ου-20ου αιώνα, η διεπιστημονική οπτική της ομάδας γάλλων ιστορικών γύρω από το περιοδικό   Αnnales d ' Histoire economique et sociale (Παρίσι, 1929 - σήμερα) -γνωστή ως σχολή των Αnnales - και, τέλος, η μεταψυχροπολεμική στροφή στο κείμενο, η λεγόμενη «γλωσσική στροφή» ("linguistic turn" ή "textual approach"), που θέτει σε αμφισβήτηση την Ιστορία ως επιστήμη, δηλαδή ως γνώση της οποίας η εγκυρότητα και αξιοπιστία μπορεί να ελεγχθεί.

Στόχος του σεμιναρίου είναι να ασκηθεί το φοιτητικό κοινό ώστε να διακρίνει τους διάφορους τρόπους ιστορικής γραφής, από το 19ο αιώνα ως σήμερα, καθώς και να αποκτήσει τις απαραίτητες ιστορικές γνώσεις και τη μέθοδο για τη σύνταξη ιστορικής μελέτης με στόχο την πληρέστερη κατανόηση των κοινωνιών του παρελθόντος.

Δίνεται υλικό σε ηλεκτρονική μορφή (βλ. προσωπική μου ιστοσελίδα Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας)

ΕΙΣ 447 ΙNTRODUCTION TO HISTORICAL STUDIES: How to narrate the past to young people

History as a scientific field has its own history which is not separable from the history as a process.

Epistemological modes of exploring the past appeared since 19 th century (positivism/ national historiography, historical materialism, critical history and history of civilization/culture, in the turn of the 19 th c., the Annals school and, after the Cold-war period, postmodernism/ linguistic turn, are to be examined as efforts either to construct a historical past appropriate to answer topical questions and political stakes at the present, or to realize its complexity acquiring, at the same time, a critical knowledge useful for understanding the present too.

During the course representative textual/ iconic - narrations are to be analyzed, so as light to be shed on the modes of narrating the past in preconceived ways.

Written examination