ΓΙΑΝΝΗΣ Γ. ΛΩΛΟΣ

ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ

AΠP 501 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙΤΟΥ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ ΕΩΣ ΤΟΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ

Το μάθημα προσφέρει βασικές γνώσεις για τον κλάδο της Προϊστορικής Αρχαιολογίας. Παρουσιάζονται συνοπτικά οι επιστημονικοί στόχοι του κλάδου, οι μέθοδοι και τεχνικές της ερευνάς πεδίου, οι εργαστηριακές αναλύσεις στις οποίες υποβάλλονται τα προϊστορικά ευρήματα και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για την χρονολόγησή τους και την ταύτιση των τρόπων κατασκευής τους. Τονίζεται ο διεπιστημονικός χαρακτήρας της προϊστορικής αρχαιολογίας και η εξάρτησή της από επικουρικούς κλάδους, όπως η γεωμορφολογία, η φυσική ανθρωπολογία, η ταφονομία ή η παλυνολογία. Παρουσιάζεται επίσης η διαδοχή των πολιτισμών στην Ηπειρωτική Ελλάδα και στον Αιγαιακό χώρο κατά την Εποχή του Λίθου και την Εποχή του Χαλκού.
Σκοπός είναι η εξοικείωση των φοιτητών με βασικές έννοιες (ορολογία), με το χρονολογικό-πολιτισμικό πλαίσιο του προϊστορικού Αιγαίου, με τις πρακτικές που ακολουθεί η σύγχρονη Προϊστορική Αρχαιολογία καθώς και η κατανόηση των διαφορών της από γειτονικούς κλάδους, όπως η αρχαιολογία της ιστορικής περιόδου και η ιστορία.
Το μάθημα εξετάζεται γραπτά.

AΠP 578 ΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗ 2Η ΧΙΛΙΕΤΙΑ π.Χ.

Το μάθημα είναι υποχρεωτικό για φοιτητές αρχαιολογικής κατεύθυνσης του δεύτερου έτους σπουδών. Προσφέρει αναλυτικές γνώσεις - τόσο αρχαιολογικά δεδομένα όσο και συζήτηση προβλημάτων - για την παλαιότερη και πλέον μακρόχρονη περίοδο της Αιγαιακής προϊστορίας, από την Παλαιολιθική και τη Νεολιθική Εποχή μέχρι και την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (3η χιλιετία π.Χ.). Περιλαμβάνει εποπτική εισαγωγή για την ιστορία της Αιγαιακής προϊστορίας και για τους θεσμούς της αρχαιολογικής πράξης στη σύγχρονη Ελλάδα, επίσης παρουσιάζει τη σχετική βιβλιογραφία καθώς και στη μορφή και δομή των
δημοσιεύσεων των προϊστορικών ερευνών. Διδάσκει, τέλος, τη μεθοδολογία συγγραφής εργασιών και προσφέρει τη δυνατότητα στους φοιτητές να αναλάβουν μικρής έκτασης θέματα, που βαθμολογούνται στο 30% της επίδοσης του εξαμήνου.
Σκοπός του μαθήματος είναι η εξοικείωση των φοιτητών με την πορεία των πολιτισμών στο Αιγαίο μέχρι το 2000 π.Χ. και η κατανόηση των μεθόδων με τις οποίες η Αιγαιακή προϊστορία τεκμηριώνει τα πορίσματά της.
Το μάθημα εξετάζεται γραπτά.
Προαιρετική εκπόνηση εργασίας και παρουσίασή της στο μάθημας
Εκπαιδευτικές εκδρομές σε προϊστορικές θέσεις της Ηπείρου, της Μακεδονίας και της Θεσσαλίας.

Συμπληρωματικό υλικό για μελέτη

Ντούμας, Χρ. 1984: Κυκλαδική Τέχνη, Ίδρυμα Ν.Π. Γουλανδρή, Αθήνα.

Παπαδημητρίου, Ν. και Ζ. Τσιρτσώνη 2010: Η Ελλάδα στο ευρύτερο πολιτισμό πλαίσιο των Βαλκανίων κατά την 5η και 4η χιλιετία π.Χ., Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Αθήνα (Ενότητα: Χρονολογικό Διάγραμμα και Κεφάλαιο 6).

Παπαδόπουλος, Στ. 2016: Οικιστική Οργάνωση στην Προϊστορική Ελλάδα, Εκδόσεις Αθ. Αλτιντζή.

Treuil, R. et al. 1996: Οι πολιτισμοί του Αιγαίου κατά την Νεολιθική και την Εποχή του Χαλκού, Εκδόσεις Καρδαμίτσα, Αθήνα.

ΑΠΡ 526 ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ. ΑΚΡΟΠΟΛΕΙΣ, ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΑΝΑΚΤΟΡΩΝ -ΟΙΚΙΣΜΩΝ

Στο μάθημα αυτό εξετάζονται οι μείζονες ακροπόλεις, τα ανάκτορα και οι σημαντικότεροι ανεσκαμμένοι οικισμοί στην Πελοπόννησο, στην Κεντρική Ελλάδα (μέχρι την Ιωλκό στην Μαγνησία) και στην Σαλαμίνα, κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού (Μυκηναϊκή). Δίδεται έμφαση στην θεώρηση της αρχιτεκτονικής και στην εκτίμηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους, μέσα στο πολιτισμικό πλαίσιο της Μυκηναϊκής Ελλάδος. Προβάλλονται θέματα ομοιογένειας και διαφοροποίησης στο επίπεδο της παραγωγικής διαδικασίας, της κοινωνικο - οικονομικής οργάνωσης και πολιτικής συγκρότησης, ανάμεσα στα οικιστικά κέντρα στις διάφορες επικράτειες, και γίνονται ειδικότερες επισημάνσεις, που αφορούν στα μεγάλα και στα ελάσσονα ανακτορικά κέντρα.

Διάγραμμα - Διάρθρωση μαθήματος

- Εισαγωγή. Το χρονικό και πολιτισμικό πλαίσιο. Χαρακτηριστικά του τρίτου ανακτορικού πολιτισμού του ευρύτερου Αιγαιακού χώρου (1 μάθημα).

- Το χρονικό των ανασκαφών και το σημερινό επίπεδο έρευνας των Μυκηναϊκών ακροπόλεων και ανακτόρων (1 μάθημα).

- Γενική θεώρηση της τοπογραφίας, της αρχιτεκτονικής και της οργάνωσης των Μυκηναϊκών ακροπόλεων (1 μάθημα).

- Μυκήνες: Η ακρόπολη, το ανακτορικό συγκρότημα, το θρησκευτικό κέντρο (2 μαθήματα).

- Τίρυνς, Μιδέα, Άργος (2 μαθήματα).

- Άλλες Πελοποννησιακές ακροπόλεις (Αιγείρα, Τείχος Δυμαίων) και οικιστικές θέσεις (1 μάθημα)

- Πύλος: Το Ανάκτορο του Νέστορος. Αρχιτεκτονική, οργάνωση, οικονομία (2 μαθήματα).

- Αθήνα και Αττική (1 μάθημα).

- Βοιωτία: Θήβα, Γλας, Ορχομενός και Μαγνησία: Ιωλκός (1 μάθημα).

- Σύνοψη στοιχείων Μυκηναϊκής οικιστικής αρχιτεκτονικής και πολεοδομίας,

Συμπληρωματικό υλικό για μελέτη

Crowley, J. 2008: "Mycenaean art and architecture", στο C. W. Shelmerdine ( επιμ . έκδ .), The Cambridge Companion to the Aegean Bronze Age, Cambridge University Press, Cambridge, 258-269.

Δημακοπούλου, Κ. και Ν. Διβάρη - Βαλάκου 2010: Η Μυκηναϊκή ακρόπολη της Μιδέας, Τ.Α.Π.Α., Υπουργείο Πολιτισμού, Αθήνα.

French, E. 2002: Mycenae, Agamemnon's Capital, The Site and its Setting, Tempus.

Ιακωβίδης, Σπ. 1973: Αι Μυκηναϊκαί ακροπόλεις, Εκδόσεις Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθήναι.

Ιακωβίδης, Σπ. 1999: Μυκήνες - Επίδαυρος, Άργος - Τίρυνς - Ναύπλιον, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα.

Iakovidis, Sp. 2006: The Mycenaean acropolis of Athens, The Archaeological Society at Athens Library No. 240, Athens.

Kilian, K . 1988: "Η Μυκηναϊκή αρχιτεκτονική", στο Κ. Δημακοπούλου (επιστ. επιμ.), Ο Μυκηναϊκός Κόσμος, Πέντε αιώνες πρώιμου Ελληνικού πολιτισμού 1600-110 π.Χ., Υπουργείο Πολιτισμού - Ελληνικό Τμήμα ICOM , Αθήνα, 30-35.

Λώλος, Γ. 2004: Πύλος ημαθόεις, η πρωτεύουσα του Νέστορος και η γύρω περιοχή, οιωνός, Αθήνα.

Μυλωνάς, Γ. 2002: Μυκήναι, Τα μνημεία και η ιστορία τους, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα.

Shelmerdine, C . 2005: "Το ανάκτορο και η λειτουργία του", στο J. L. Davis (επιμ. έκδ.), Πύλος η αμμουδερή, Ιστορικό και αρχαιολογικό ταξίδι από την εποχή του Νέστορα έως τη ναυμαχία του Ναβαρίνου, Εκδόσεις Παπαδήμα, Αθήνα, 115-129.

Βασιλικού, Ντ. 1995: Ο Μυκηναϊκός Πολιτισμός, Βιβλιοθήκη της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, Αρ. 152, Αθήνα (Ενότητα: Αρχιτεκτονική. Ακροπόλεις και ανάκτορα).

ΑΠΡ 580 ΕΝΑΛΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ. ΝΑΥΣΙΠΛΟΪΑ, ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΕΜΠΟΡΙΟ

Στο μάθημα αυτό προβάλλεται η ναυτική διάσταση των προϊστορικών πολιτισμών του Aιγαίου. Παρακολουθείται η εξέλιξη της ναυπηγικής και της ναυσιπλοΐας στο Aιγαίο από τη Nεολιθική Eποχή έως το τέλος της Ύστερης Eποχής του Xαλκού (Mυκηναϊκής Eποχής). Eξετάζονται με χρονολογική σειρά, όλες οι αρχαιολογικές μαρτυρίες που αποκαλύπτουν τα μέσα και τους τρόπους ναυσιπλοΐας, τους θαλάσσιους δρόμους επικοινωνίας, την ανάπτυξη του ανταλλακτικού εμπορίου και τις σχέσεις μεταξύ των ηπειρωτικών και των νησιωτικών κέντρων του ευρύτερου Aιγαιακού χώρου. Έμφαση δίδεται στην εξέταση των ομοιωμάτων και των απεικονίσεων πλοίων (σε αγγεία, τοιχογραφίες και λίθινες πλάκες), στη μελέτη της κατανομής των παραλιακών οικιστικών κέντρων και λιμένων, στην ανάλυση των φορτίων ναυαγίων (που έχουν προέλθει από πρόσφατες υποβρύχιες ανασκαφές στο Aιγαίο, στη Σικελία και στις νότιες ακτές της Mικράς Aσίας), καθώς και στην εκτίμηση στοιχείων και πληροφοριών που περιέχονται σε αρχαίες φιλολογικές πηγές. Oι σχετικές μαρτυρίες ερμηνεύονται μέσα στο γενικό πολιτισμικό πλαίσιο των διαδοχικών φάσεων της Eλληνικής Προϊστορίας και Πρωτοϊστορίας.

Κύριες ενότητες του μαθήματος:

- Η ναυσιπλοΐα στο Αιγαίο κατά την Εποχή του Λίθου.

-Ενάλιες και χερσαίες μαρτυρίες για την ναυσιπλοΐα και το θαλάσσιο εμπόριο στο Αιγαίο κατά την 3 η χιλιετία π.Χ. (Πρώιμη Εποχή του Χαλκού).

- Η Μινωική θαλασσοκρατία: σύνοψη παλαιών και νέων δεδομένων.

- Φορτία ναυαγίων της Ύστερης Εποχής του Χαλκού στο Αιγαίο και στην Μεσόγειο.

- Το υπερπόντιο εμπόριο και οι ανταλλαγές κατά την ανακτορική περίοδο του Μυκηναϊκού πολιτισμού.

Συμπληρωματικό υλικό για μελέτη

1. Πρώιμη Εποχή Χαλκού