ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2017-18
ΑΠΡ 501 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ ΕΩΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ
Πέμπτη 12.00-15.00 Αίθουσα Α31
(Παραδόσεις από 5 Οκτωβρίου 2017 έως 11 Ιανουαρίου 2018)
Το μάθημα προσφέρει βασικές γνώσεις για τον κλάδο της Προϊστορικής Αρχαιολογίας. Παρουσιάζονται συνοπτικά οι επιστημονικοί στόχοι του κλάδου, οι μέθοδοι και τεχνικές της ερευνάς πεδίου, οι εργαστηριακές αναλύσεις στις οποίες υποβάλλονται τα προϊστορικά ευρήματα και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για την χρονολόγησή τους και την ταύτιση των τρόπων κατασκευής τους. Τονίζεται ο διεπιστημονικός χαρακτήρας της προϊστορικής αρχαιολογίας και η εξάρτησή της από επικουρικούς κλάδους, όπως η γεωμορφολογία, η φυσική ανθρωπολογία, η ταφονομία ή η παλυνολογία. Παρουσιάζεται επίσης η διαδοχή των πολιτισμών στην Ηπειρωτική Ελλάδα και στον Αιγαιακό χώρο κατά την Εποχή του Λίθου και την Εποχή του Χαλκού. Στόχος είναι η εξοικείωση των φοιτητών με βασικές έννοιες (ορολογία), με το χρονολογικό-πολιτισμικό πλαίσιο του προϊστορικού Αιγαίου, με τις πρακτικές που ακολουθεί η σύγχρονη Προϊστορική Αρχαιολογία καθώς και η κατανόηση των διαφορών της από γειτονικούς κλάδους, όπως η αρχαιολογία της ιστορικής περιόδου και η ιστορία. Ο τελικός βαθμός βασίζεται σε γραπτή εξέταση.
Επιλογές από τη βιβλιογραφία - Πηγές που αναφέρονται στα μαθήματα
Μέθοδοι χρονολόγησης (σεμιναριακή παρουσίαση του Ι. Παππά)
Προτεινόμενα ζητήματα για τη μελέτη στο μάθημα
AΠP 578 ΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΠΡIΝ ΑΠΟ ΤΗ 2η ΧΙΛΙΕΤΙΑ π.Χ..
Παρασκευή 09.00-12.00 Αίθουσα Α31
(Παραδόσεις από 6 Οκτωβρίου 2017 έως 12 Ιανουαρίου 2018)
Το μάθημα είναι υποχρεωτικό για φοιτητές αρχαιολογικής κατεύθυνσης του δεύτερου έτους σπουδών. Προσφέρει αναλυτικές γνώσεις - τόσο αρχαιολογικά δεδομένα όσο και συζήτηση προβλημάτων - για την παλαιότερη και πλέον μακρόχρονη περίοδο της Αιγαιακής προϊστορίας, από την Παλαιολιθική και τη Νεολιθική Εποχή μέχρι και την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (3η χιλιετία π.Χ.). Περιλαμβάνει εποπτική εισαγωγή για την ιστορία της Αιγαιακής προϊστορίας και για τους θεσμούς της αρχαιολογικής πράξης στη σύγχρονη Ελλάδα, επίσης παρουσιάζει τη σχετική βιβλιογραφία καθώς και στη μορφή και δομή των δημοσιεύσεων των προϊστορικών ερευνών. Διδάσκει, τέλος, τη μεθοδολογία συγγραφής εργασιών και προσφέρει τη δυνατότητα στους φοιτητές να αναλάβουν μικρής έκτασης θέματα, που βαθμολογούνται στο 30% της επίδοσης του εξαμήνου. Στόχος του μαθήματος είναι η εξοικείωση των φοιτητών με την πορεία των πολιτισμών στο Αιγαίο μέχρι το 2000 π.Χ. και η κατανόηση των μεθόδων με τις οποίες η Αιγαιακή προϊστορία τεκμηριώνει τα πορίσματά της.
Μαθήματα 1-3: Περιοδολόγηση της Προϊστορικής Αρχαιολογίας - Η Παλαιολιθική περίοδος στην Ελλάδα
• Α. Ντάρλας, "O ελλαδικός χώρος κατά την Παλαιολιθική εποχή"
• Αθανασίου, Αθ. – Κυπαρίσση-Αποστολίκα, Ν., «Στερεά Ελλάδα και Εύβοια. Γεωλογία – Παλαιοντολογία – Σπηλαιοπεριβάλλον», στο Α. Βλαχόπουλος (επιμ.), Αρχαιολογία – Εύβοια και Στερεά Ελλάδα, Εκδόσεις Μέλισσα, 2008, 18-41
• Κ. Χαρβάτη, "Η εμφάνιση του ανθρώπου" και Α. Ντάρλας,"Παλαιολιθική περίοδος" στο Α. Βλαχόπουλος (επιμ.), Αρχαιολογία – Πελοπόννησος, Εκδόσεις Μέλισσα, 2012, σελ. 18-21, 22-25
• N. Ευστρατίου, Δ. Κυριάκου, «Στα ίχνη των τελευταίων κυνηγών και τροφοσυλλεκτών της νοτιοανατολικής Μεσογείου», Ανάσκαμμα 05, 2011, 53-74.
• Α. Sampson, "An extended Mesolithic Settlement in Naxos", Mediterranean Archaeology and Archaeometry 16, No 1 (2016), 269-271
• Carter, T., Contreras, D.A., Doyle, S., Mihailovic, D.D., and Skarpelis, N., "Early Holocene interaction in the Aegean Islands: Mesolithic chert exploitation at Stelida (Naxos, Greece) in context", στο M. Ghilardi (επιμ.), Geoarcheologie des Iles de Mediterrane. CNRS editions, Paris, 2016, 275-286. (εργασία Ντ. Κούκουνα)
• Ν. Κυπαρίσση-Αποστολίκα, Σπήλαιο Θεόπετρας (1o μέρος, 2ο μέρος, 3ο μέρος)
Μαθήματα 4-9: Η Νεολιθική περίοδος στην Ελλάδα - Πρόσφατες έρευνες
• Η Νεολιθική στην Ελλάδα (υλικό από το μάθημα)
• Μ. Σοφρωνίδου, "Ο προϊστορικός λιμναίος οικισμός Δισπηλιού Καστοριάς. Μια πρώτη εισαγωγή", Ανάσκαμμα 1, 2008, 9-26.
• Ανάσκαμμα 1, 2008 (τεύχος αφιερωμένο στο Δισπηλιό)
• Β. Αδρύμη-Σισμάνη, "Αγρότες και ψαράδες: «Παρά καλλίναον βοιβίαν λίμναν»", Ανάσκαμμα 6, 2013, 49-62.
• Ε. Κεφαλίδου, Ε. Γαβριλάκη, Ν. Λιάρος, "Η νεολιθική κεραμική μέσα από τη σύγχρονη εμπειρία: μια απόπειρα πολυδιάστατης προσέγγισης με εκπαιδευτικό και πειραματικό χαρακτήρα", ΑΕΜΘ 25, 2011, 577-586.
• Γ. Τουφεξής, "Ο προϊστορικός οικισμός στην Παλιόσκαλα Αγιάς", ΥΠΠΟΑ - ΙΕ' ΕΠΚΑ, Λάρισα 2014
Μαθήματα 10-13: Η Πρώιμη Εποχή του Χαλκού
• Τρωάδα και Βορειοανατολικό Αιγαίο (Πολιόχνη, Θερμή, Ηραίο)
• Πρωτο-Κυκλαδικός πολιτισμός (Καστρί Σύρου, Πανορμος Νάξου, Σκάρκος Ίου, Κυκλαδικές Νεκροπόλεις), Σποράδες (Παλαμάρι Σκύρoυ), Εύβοια (Μάνικα), Νησιά Αργοσαρωνικού (Κολώνα)
• Πρωτο-Ελλαδικός πολιτισμός (Λέρνα, Τίρυνθα, Θήβα, Νυδρί Λευκάδας: κείμενο, παρουσίαση)
Περίγραμμα Προϊστορικής Αρχαιολογίας - Πανεπιστημιακές Σημειώσεις Χρ. Ντούμα (ΕΚΠΑ, 1997)
ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2017-18
AΠP 505 ΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΚΑΙ Η ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ 2η ΧΙΛΙΕΤΙΑ π.Χ.
Παραδόσεις μαθημάτων κάθε Πέμπτη 12-3, Αίθουσα Σεμιναρίων Τομέα Αρχαιολογίας. Από 22 Φεβρουαρίου έως 31 Μαίου 2018
Στο μάθημα γίνεται επισκόπηση των πολιτισμών του Αιγαιακού χώρου, με αναφορές στις σχέσεις με τους άλλους πολιτισμούς και στις ευρύτερες εξελίξεις στη Μεσόγειο κατά τη 2η χιλιετία π.Χ. Εξετάζονται ζητήματα ιστορικής γεωγραφίας, πολιτιστικών δομών, γραφής, διοίκησης και εμπορίου, και αναλύεται η μορφή και η έκταση των επαφών μεταξύ των ανακτορικών πολιτισμών του Αιγαίου και του ευρύτερου χώρου της Κεντρικής και Ανατολικής Μεσογείου.
Προαιρετική εργασία και παρουσίασή της στο μάθημα.
Προτεινόμενη Βιβλιογραφία Μαθήματος
Εικόνες Του Μαθήματος (Μέρος 1, Μέρος 2)
ΑΠΡ 579 ΝΗΣΙΩΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΗΣ 2ης ΧΙΛΙΕΤΙΑΣ
Παραδόσεις μαθημάτων κάθε Παρασκευή 12-3, Αίθουσα Σεμιναρίων Τομέα Αρχαιολογίας. Από 14 Φεβρουαρίου έως 25 Μαίου 2018
Το μάθημα προσφέρεται σε φοιτητές που έχουν λάβει βασικές γνώσεις στους πολιτισμούς του Αιγαίου της Εποχής του Χαλκού και επιχειρεί τη βιβλιογραφική και βιωματική γνωριμία τους με τα νησιά του Αιγαίου και τον πολιτισμό τους κατά την 3η και -κυρίως- τη 2η χιλιετία π.Χ., οπότε και στα περισσότερα από αυτά αναπτύχθηκαν σημαντικά πρωτο-αστικά κέντρα. Με βασικά παραδείγματα το Παλαμάρι στη Σκύρο, την Κολώνα στην Αίγινα, την Αγία Ειρήνη στην Κέα, τη Φυλακωπή στη Μήλο, το Ακρωτήρι στη Θήρα και την Ιαλυσό στη Ρόδο, το μάθημα συζητεί έννοιες, όπως η "νησιωτικότητα", το "κυκλαδικό υπόβαθρο", ο "εκμινωισμός" και ο "εκμυκηναϊσμός" στους πολιτιστικούς ορίζοντες των νησιών, επιδιώκοντας την καλύτερη κατανόηση της σχέσης τους με την ηπειρωτική χώρα, την Κρήτη και την Ανατολική Μεσόγειο κατά τη Μέση και Ύστερη Εποχή του Χαλκού.
Το μάθημα έχει σεμιναριακό χαρακτήρα και αποτελεί την αφορμή οι φοιτητές να εμβαθύνουν στην ειδική βιβλιογραφία της Αιγαιακής προϊστορίας και να συνθέσουν εργασίες επάνω σε πρωτότυπα θέματα και καίρια ερωτήματα της έρευνας.
Οι εργασίες είναι υποχρεωτικές και παρουσιάζονται στο μάθημα.
Εκπαιδευτική εκδρομή στις Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα.
Υλικό βιβλιογραφίας για το μάθημα