Ο τελευταίος πειρασμός του Χριστού είναι ταινία βασισμένη στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη. Και το βιβλίο και η ταινία αξιοποιώντας την ελευθερία της μυθοπλασίας εξερευνούν την φύση του Χριστού ως άνθρωπο αδύναμο, διχασμένο ανάμεσα στο να ξέρει ότι έχει κάποιο θεϊκό καθήκον να αναλάβει αλλά να μην είναι τόσο σίγουρος τελικά ή να μην ξέρει ποιο είναι αυτό και τι συνιστά ακριβώς. Τα θεϊκά οράματα όπως έρχονται φεύγουν και δεν πληροφορούν ποτέ παραπάνω απ’όσο “θα έπρεπε” άλλα δεν αρκούν για να θεμελιώσει ο Ιησούς-άνθρωπος ένα σύστημα πεποιθήσεων και οργανωμένων δράσεων που θα εξασφαλίσουν την σωτηρία της ανθρωπότητας. Το αποτέλεσμα είναι να παρουσιάζεται ένα άτομο ριζικά διαφορετικό απ’ότι παρουσιάζεται στα ευαγγέλια: ομολογεί το μόνο που νιώθει για τους ανθρώπους γύρω του είναι οίκτο και φόβο, δεν είναι σίγουρος ότι αυτό δικαιολογεί μια δική του μεσσιανική παρέμβαση, δεν έχει πάντα την θέληση να σηκώσει τις ψυχές των ανθρώπων στους ώμους του, αποτυγχάνει να εκπληρώσει σε κάθε προσπάθεια ένα ασαφές και διφορούμενο θέλημα Θεού, πληγώνει τους ανθρώπους που τον νοιάζονται και ακολουθούν, στην γενικότερη υπαρξιακή του αναζήτηση. Πληγώνει και τον εαυτό του καθώς στην αρχή της ταινίας, εντελώς αρρωστημένος και αηδιασμένος από λειψή επικοινωνία με το Θεό αποφασίζει να συνεργαστεί με τους Ρωμαίους παρέχοντας τους σταυρούς για την σταύρωση Εβραίων ανταρτών έτσι ώστε να προκαλέσει τη φρίκη και το μίσος Του και να τον αφήσει ήσυχο.
Η ταινία είναι πραγματικά από κάθε άποψη βλάσφημη (και δεν γίνεται αλλιώς), ο Χριστός έχει σχεδόν μαζοχιστική σχέση με αυτό που αντιλαμβάνεται (ή όταν νοιώθει ανίκανος να το αντιληφθεί) ως καθήκον του. Είτε έχει δίκιο είτε όχι για την θεότητα του είναι αποφασισμένος να πληρώσει το τίμημα και αυτού του είδους η πίστη εμπνέει πολύ περισσότερο από οποιαδήποτε σιγουριά. Στο τελευταίο μισό της ταινίας όταν αρχίζει να κάνει τα θαύματα, δείχνει μια δυσπιστία και αποσπά λίγη χαρά από τα επιτεύγματα του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι όταν σε μια σκηνή η κάμερα πηγαίνει πέρα από τον Χριστό στην σπηλιά του νεκρού Λάζαρου. Μέσα είναι σκοτεινά σε αντίθεση με το εκτυφλωτικό φως έξω, σκοτεινιάζει όλο και περισσότερο μέχρι η οθόνη να μαυρίσει εντελώς. Το παίρνω αυτό ως ένδειξη του πως βιώνει ο ίδιος τα θαύματα, ότι στην προσπάθεια να τον αναστήσει ο Χριστός πλησιάζει ένα άγνωστο και τρομακτικό κενό μέσα του.
Σ’αυτήν την ταινία ένας άλλος βασικός χαρακτήρας είναι ο Ιούδας, ο οποίος είναι υπεύθυνος κυρίως για στρατηγικά και πρακτικά θέματα σε σχέση με τους άλλους μαθητές και στενός φίλος με τον Χριστό. Ένα άλλο αιρετικό στοιχείο είναι ότι η ταινία τον παρουσιάζει ως ένα δυναμικό και καλό χαρακτήρα που ήταν υποχρεωμένος τον προδώσει. Κάποιος έπρεπε να το κάνει και ήταν ο μόνος κατάλληλος. Ίσως ήταν πιο κοντά με την Μαρία Μαγδαληνή αλλά κάθε συζήτηση μεταξύ τους είναι επιφυλακτική και υπαινίσσεται σε αφηρημένες γραμμές το τι έχει προηγηθεί στη σχέση τους. Ο Σκορσέζε εστιάζει την προσοχή του στο προσωπικό μαρτύριο του Ιησού, όχι τόσο στον ρόλο του στον κόσμο.
Αυτό που κάνει αυτήν την ταινία μια απ’τις σπουδαίες του δεν είναι ότι είναι αλήθεια για τον Χριστό αλλά ότι είναι αλήθεια για τον Σκορσέζε. Όπως άπειροι άλλοι βρήκε σημεία στην ιστορία του Χριστού που τον εκφράζουν. Αυτός ο Χριστός ανήκει σε δύο από τους πιο αυτοβιογραφικούς χαρακτήρες στο σινεμά του, τον Charlie απ΄το Mean Streets και τον J.R. απ’το ‘’Who’s that Knocking at my Door?’’. Και οι δύο παίζονται απ’τον Harvey Keitel, στο ίδιο υπαρξιακό μαρτύριο. Στον τελευταίο πειρασμό ο Harvey Keitel παίζει τον Ιούδα. Ίσως ο Ιούδας είναι το αυτοβιογραφικό ανάλογο της ταινίας. Όχι ο μεσσίας αλλά ο θνητός που ανησυχεί γι’αυτόν, που τον καθοδηγεί, που τον θέλει καλύτερο, που τον απειλεί και τον προδίδει στο τέλος αν χρειαστεί.
Ίσως η ιστορία σχεδόν όλης της ανθρωπότητας, για όποιον θεό θρησκευτικό και μη διάλεξε ο καθένας.