Στις 9 Μαρτίου του 1955, προβάλλεται στην Αμερική μία μεγαλόπνοη παραγωγή του ελληνοαμερικανού σκηνοθέτη Elia Kazan, το «Ανατολικά της Εδέμ», στην οποία πρωταγωνιστούσε και έκανε το ντεμπούτο του στον κινηματογράφο ένας 24χρονος ηθοποιός, που είχε ήδη γίνει γνωστός από θεατρικούς και τηλεοπτικούς ρόλους. Αυτός ο ηθοποιός που, παρά την τεράστια φήμη και αποδοχή που απέκτησε δεν έμελε να ζησεί παραπάνω από 24 χρόνια, λεγόταν James Dean.
Η πλοκή της ταινίας, που βασίζεται στο τελευταίο μέρος του ομώνυμου βιβλίου του John Steinbeck, διαδραματίζεται το 1917 στο χωριό Salinas της Καλιφόρνια, όπου ο κλειστός και αντισυμβατικός νεαρός Cal Trask (James Dean) έρχεται συνεχώς σε κόντρα με τον αυστηρό και χριστιανικών ηθών πατέρα του Adam (Raymond Massey). Ο Cal, μην αντέχοντας να τον συγκρίνουν με τον «καλό» και υπάκουο αδελφό του Aron (Richard Davalos) και να είναι αιωνίως το «μάυρο πρόβατο της οικογένειας», προσπαθεί με όλες του τις δυνάμεις να γίνει κι εκείνος ένας «καλός γιός» στα μάτια του πατέρα του. Στην ιστορία εμπλέκονται κι άλλοι χαρακτήρες του χωριού, όπως η αρραβωνιαστικιά του Aron, Abra (Julie Harris) η οποία τελικά και ερωτεύεται τον Cal, η μητέρα του του Cal (Jo van Fleet) την οποία νόμιζε πως είχε πεθάνει, κι όλα μέσα στο άγριο κλίμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ουσιαστικά το θέμα της ταινίας είναι η αδελφική αντιζηλία, με κύρια αναφορά την βιβλική ιστορία των αδελφών Καϊν και Άβελ (γιων του Αδάμ και της Εύας), όπου ο Καϊν σκοτώνει τον Άβελ από ζήλεια. Ο Καϊν, όπως λέει η Βίβλος, από τύψεις φεύγει μακριά «ανατολικά της Εδέμ», εξού και ο τίτλος της ταινίας. Πρόκειται όμως και για μια σύγκρουση του καλού (Aron) με το κακό (Cal); Όχι, η ταινία τονίζει το ακριβώς αντίθετο: δεν υπάρχει καλό και κακό! Η προσωπικότητα του Cal, που συνεχώς χαρακτηρίζεται «κακιά» και «σκοτεινή» από τον πατέρα του, είναι απλά παρεξηγημένη και δυστυχεί για αυτούς τους χαρακτηρισμούς! Το μόνο πράγμα που το «κακό» αποζητάει είναι λίγη αποδοχή από την απόμακρη πατρική φιγούρα που (αθελά της) τον απομάκρυνε!
Ο παρεξηγημένος γιος, λοιπόν, ο σκληροπυρηνικός πατέρας, η κυνική μητέρα, η συναισθηματική αρραβωνιαστικιά, οι χαρακτήρες που αποτελούν την υπόθεση του βιβλίου του Steinbeck χρειάζονται σαφώς και ταλαντούχους ηθοποιούς για να τους ενσαρκώσουν στην μεγάλη οθόνη. Μια σημαντική πρόκληση που αντιμετωπίζει κάθε κινηματογραφική μεταφορά και που εδώ επιτυγχάνεται εκπληκτικά με ηθοποιούς που αποδίδουν έντονα κάθε χαρακτήρα. Εκπληκτική είναι και η ερμηνεία του James Dean, που παρά το νεαρό της ηλικίας του εκτελεί με τρομακτικά απίθανο τρόπο τον τραγικό πρωταγωνιστή! Είχε ταυτιστεί τόσο πολύ με τον χαρακτήρα του που στο σημείο της ταινίας όπου ο Adam απορρίπτει ένα δώρο του Cal, o Dean αντί να φύγει τρέχοντας (όπως έγραφε στο σενάριο) έπεσε πάνω του κλαίγοντας με λυγμούς (κάνοντας και τον ίδιο τον Massey να εκπλαγεί), με αποτέλεσμα ο Kazan να κρατήσει τη σκηνή και να μην την ξαναγυρίσει!
Και φυσικά έχουμε και την σκηνοθεσία του Εlia Kazan που δένει αρμονικά την ταινία, αποτυπώνει τα τοπία των γυρισμάτων και δημιουργεί ένταση σε συγκεκριμένες σκηνές παίρνοντας τες με «στραβά πλάνα», καινοτομία που μερικοί κριτικοί σχολίασαν πως ήταν υπερβολική. Σε συνδυασμό και με τα soundtrack που συνέθεσε για αυτήν o συνθέτης Leonard Rosenman, παρ’ότι η ταινία αποπνέει την αίσθηση του «παλιομοδίτικου», μεταφέρει στον θεατή την ένταση και το συναίσθημα της πλοκής.
Αναμενόμενα, λοιπόν, η ταινία έγινε εισπρακτική επιτυχία, τινάζοντας την δημοτικότητα του James Dean στα ουράνια. Όμως, αυτή θα είναι και η μοναδική ταινία που θα προβληθεί ενώ ο Dean είναι ζωντανός (οι άλλες δύο ταινίες που έπαιξε (Επαναστάτης χωρίς αιτία, Giant) προβλήθηκαν μετά το θάνατό του). Στις 30 Σεπτεμβρίου του 1955, οδηγώντας μαζί με τον κασκαντέρ Bill Hickman, τον φωτογράφο Sanford Roth και τον μηχανικό Rolf Wutherich μια αγωνιστική Porsche 550 Spyder (γιατί ο Dean ήταν επίσης λάτρης της ταχύτητας και ραλίστας) θα τρακάρει με ένα Ford Tudor που έκανε αναστροφή στην εθνική οδό. Η Porsche έτρεχε με μεγάλη ταχύτητα κι έτσι η σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη. Οι υπόλοιποι επιβαίνοντες δεν έπαθαν σοβαρές ζημιές αλλά η κατάσταση του Dean ήταν κρίσιμη. Παρ’ ότι τον πήγαν σε νοσοκομείο οι γιατροί δεν κατάφεραν να τον κρατήσουν στην ζωή.
Και με αυτόν τον τρόπο έλαβε τέλος η έντονη ζωή του James Dean, ενός ταλαντούχου ηθοποιού που έγινε σύμβολο μιας ολόκληρης γενιάς νεαρών Cal Task και «επαναστατών χωρίς αιτία» που όμως είχε ένα γρήγορο και απότομο τέλος.
Βιβλιογραφία: Πληροφορίες από το Imdb και την Βικιπαίδεια, Ριβέλλης Πλάτων: Χωρίς διάλειμμα, δεκατρείς σκηνοθέτες και το έργο τους