Τον Μάρτιο του 1995, στον κινηματογράφο Film Forum της Νέας Υόρκης, η Milestone Films με τον Francis Ford Coppola και τον Martin Scorsese παρουσίασε για πρώτη φορά στην Αμερική μία σοβιετική-κουβανική ταινία. Μια ταινία τεχνικά ρηξικέλευθη για την εποχή της, ξεχασμένη και αποκηρυγμένη για δεκαετίες από τα κομμουνιστικά καθεστώτα που την χρηματοδότησαν και άγνωστη έως τότε στον δυτικό καπιταλιστικό κόσμο.
Η ταινία λεγόταν «Είμαι η Κούβα».
Το 1959, ο δικτάτορας της Κούβας Fulgencio Batista ρίχνεται από την εξουσία από τους αντάρτες του Fidel Castro και η χώρα γίνεται κομμουνιστικό κράτος. Η κυβέρνηση Castrο θέλησε να φτιάξει μια ταινία για τις μάζες της Κούβας που θα προπαγάνδιζε την επανάσταση και θα την αντιπαρέθετε με την άσχημη κατάσταση της χώρας κατά την δικτατορία του Batista. Και φυσικά για ένα τέτοιο έργο απευθύνθηκε στους ιδεολογικούς πατέρες της και γνώστες του κινηματογράφου, τους Σοβιετικούς Ρώσους. Οι Σοβιετικοί έκριναν πως για ένα τέτοιο έργο ήταν κατάλληλος ο σκηνοθέτης Mikhail Kalatozov, ο οποίος είχε πρόσφατα αποκτήσει φήμη όταν κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες το 1958 για το πολεμικό και τεχνικά πρωτοπόρο του δράμα «Όταν Πετούν οι Γερανοί». Ο Kalatozov και ο φωτογράφος του από τους «Γερανούς» Sergey Urusevskiy, βλέποντας ευκαιρία για νέους πειραματισμούς, δέχονται την πρόταση της Σοβιετικής κυβέρνησης και αναχωρούν για την Κούβα.
Η υποστήριξη της ταινίας ήταν αμοιβαία τόσο από τους Ρώσους, που έδωσαν σύγχρονο εξοπλισμό στο συνεργίο του Kalatozov, όσο και από την κουβανική κυβέρνηση, η οποία για το μεγάλο της προπαγανδιστικό έργο παραχώρησε χώρο, κομπάρσους, ακόμα και 1000 στρατιώτες για μία και μόνο σκηνή! Χαρακτηριστικό είναι πως τεχνικοί σύμβουλοι της ταινίας ήταν οι ίδιοι οι Raoul και Fidel Castro αλλά κι ο Che Guevara!
Η ταινία αποτελείται από 4 διαφορετικά επεισόδια, όλα βγαλμένα από την κουβανική καθημερινότητα της πρόσφατης εποχής του Battista Το 1Ο δείχνει την φτωχή Maria, η οποία, προκειμένου να επιβιώσει και να παντρευτεί τον αγαπημένο της, εκπορνεύεται σε πλούσιους Αμερικάνους. Στο 2ο, βλέπουμε φυτείες ζαχαροκάλαμων, για τις οποίες η Κούβα φημίζεται, και τον γέρο γεωργό Pedro, ο οποίος διώχνεται από τη φάρμα του επειδή ο ιδιοκτήτης των φυτειών τις πουλά σε μία πολυεθνική εταιρεία. Στο 3Ο επεισόδιο, με επίκεντρο τον νεαρό Enrique, παρακολουθούμε μια φοιτητική εξέγερση στο πανεπιστήμιο της Αβάνας ενώ στο 4ο τον χωρικό Mariano ο οποίος επειδή οι κυβερνητικές δυνάμεις του καταστρέφουν το σπίτι, μέσα στη δίνη του εμφυλίου, κατατάσσεται με τους αντάρτες του Castro. Όλα τα επεισόδια συνδέονται από μία αφηγήτρια, την «Φωνή της Κούβας», η οποία περιγράφει με σύντομες προτάσεις τον λαό και την δυσχερή κατάσταση της χώρας.
Η ξεκάθαρα πολιτικά στρατευμένη ταινία, θεματικά μοιάζει με μία έκρηξη, με τα 2 πρώτα επεισόδια να δείχνουν σκηνές φτώχειας κι εξαθλίωσης, χτίζοντας την οργή για τη δικτατορία και τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό, και σταδιακά με το 3ο και 4ο επεισόδιο η αγανάκτηση ξεσπά και γίνεται λαϊκή εξέγερση. Μια θεματική χαρακτηριστική του ρεύματος του Σοσιαλιστικού Ρεαλισμού.
Όμως αυτό το προπαγανδιστικό κλίμα δεν θα δημιουργείτο χωρίς την εντυπωσιακή της σκηνοθεσία. Με την ελευθερία και το ευνοϊκό κλίμα από τις δύο κυβερνήσεις, ο σκηνοθέτης Kalatozov κι ο φωτογράφος Urusevskiy κυριολεκτικά φρενιάζουν με τα τεχνικά μέσα και την σκηνοθεσία και εξαντλούν κάθε πιθανό πειραματισμό που θα μπορούσαν να σκεφτούν! Με μεγάλη χρήση υπερευρυγώνιων φακών, φυσικού φωτός, στρατιωτικού κινηματογραφικού εξοπλισμού που κάνει έντονες αντιθέσεις στην εικόνα του ασπρόμαυρου φιλμ και μονόπλανων όπου η κάμερα (είτε στο χέρι είτε δεμένη πάνω στο στήθος του οπερατέρ) τρέχει ή πετάει για αρκετά λεπτά που κόβει την ανάσα, ο θεατής ταξιδεύει μέσα σε ένα καλλιτεχνικό υπερθέαμα μεταξύ ονείρου και ρεαλισμού.
Αλλά η μοίρα δεν στάθηκε ευγενική για αυτό το φιλμ. Με την προβολή της (η οποία έγινε αποκλειστικά και μόνο σε Κούβα και Ρωσία) υπήρξαν δυσανασχετήσεις και διαμαρτυρίες τόσο από τους Κουβανούς (οι οποίοι κατηγόρησαν πως η ταινία αποτυπώνει στερεοτυπικά τον κουβανικό λαό) όσο και από τους Ρώσους (που θεώρησαν πως η ταινία ήταν περισσότερο καλλιτεχνική παρά προπαγανδιστική). Η κινηματογραφική υπερπαραγωγή που θα διακήρυττε τις αξίες του κομμουνισμού στα μάτια των μαζών ναυάγησε στα μάτια των κυβερνήσεων που την υποστήριξαν. Κι έτσι, η ταινία βυθίστηκε στη λήθη. Μόνο μετά την κατάρρευση του σοβιετικού μπλοκ, η ταινία βρήκε και πάλι το δρόμο της για το κοινό σε κάποια προβολή στην Κούβα και από εκεί, με τις ενθουσιώδεις προτροπές του Francis Ford Coppola και του Martin Scorsese, η ταινία βγήκε στο φως σαν ένα χαμένο διαμάντι του σινεμά!
Το «Είμαι η Κούβα», παρά τον έντονο προπαγανδιστικό της χαρακτήρα, προσπαθεί να αποτυπώσει την φτώχεια και την καταπίεση ενός μικρού και μακρινού μας λαού με την θεαματική σκηνοθεσία και την κινηματογραφική καλλιτεχνικότητα .
Και τα καταφέρνει σε όλα.
Πηγές: ΙMdB- I Am Cuba, Wikipedia- I Am Cuba, I Am Cuba Movie Review & Film Summary (1995) | Roger Ebert