Ωραίο είναι το Cult, αλλά τι είναι;
Cult στα ελληνικά σημαίνει θρησκεία – αίρεση και είναι ένα δημιούργημα συνήθως καλλιτεχνικό που δημιούργησε πολλούς φανατικούς οπαδούς, μια fan base που υπάρχει και λειτουργεί ανεξάρτητα από την μαζική και κριτική αναγνώριση της ταινίας. Φιλμ εκκεντρικά, και πολυαμφιλεγόμενα που κατακρίθηκαν από το ευρύ κοινό για την έντονη διαφορετικότητά τους και απέτυχαν εισπρακτικά αλλά διατηρήθηκαν ζωντανά από το αφοσιωμένο κοινό τους, που τα θεωρούσε σοβαρά και αξιόλογα δημιουργήματα, μέχρι που έγιναν έως και κλασσικά.
Αρχικά ως κύρια συνθήκη για να θεωρηθεί μια ταινία cult ήταν οι οπαδοί της να την παίρνουν στα σοβαρά και να την θεωρούν ένα σοβαρό δημιούργημα με υψηλή καλλιτεχνική ή/και αισθητική αξία. Αντισυμβατικές ταινίες και πειραματικός κινηματογράφος έχουν αποτελέσει ορόσημες έννοιες για πολλά cult αριστουργήματα της έβδομης τέχνης με αντιπροσωπευτικά δείγματα τον avant garde σουρεαλιστικό εφιάλτη του David Lynch “Eraserhead” (1977) και το τολμηρό musical “The Rocky Horror Picture Show” (1975) τα οποία αποτελούν πλέον κλασσικά του είδους.
Η έννοια του cult στην συνέχεια διευρύνθηκε -ίσως ανεξέλεγκτα- με τον όρο να χρησιμοποιείται για να περιγράψει από κακές ποιοτικά ταινίες που προκαλούν θαυμασμό με το πόσο κακές κατάφεραν να γίνουν, τύπου “so bad it’s good”, extreme ιαπωνικές gore, περιπετειώδη αμερικανικά b-movies και horror comedies έως και τις αθάνατες ελληνικές βιντεοταινίες της δεκαετίας του ‘80. Είναι όμως αυτές cult; Οι οπαδοί τους τις θεωρούν σημαντικές ταινίες με καλλιτεχνική αξία ή απλώς γελάνε με τις ατάκες που κατά τ’άλλα δεν παίρνουν στα σοβαρά; Παρότι πολλοί τα ταυτίζουν trash και cult δεν είναι το ίδιο, αν και έχουν πλέον μια προφανή σχέση.
Πως μπορούμε όμως να ξέρουμε κατά πόσο η ταινία που βλέπουμε έχει ένα περιορισμένο και αφοσιωμένο κοινό που την καθιστά cult; Αυτές οι πληροφορίες δεν είναι πάντα διαθέσιμες καθώς αυτές οι ταινίες πολύ συχνά διαδίδονταν από στόμα σε στόμα και με μια μυστικοπάθεια σε μεταμεσονύκτιες προβολές. Με μια δόση εμπειρίας όμως μπορεί κανείς να εντοπίζει τα cult στοιχεία που έχουν κάνει ή θα κάνουν ένα φιλμ να συγκαταλέγεται στο συγκεκριμένο είδος. Επιπρόσθετη αλλά σημαντικότατη ένδειξη αποτελεί η διαμάχη μεταξύ των “αυτό το έργο είναι τέχνη” και των “παπάρια τέχνη είναι”. Ένα μόνο είναι σίγουρο. Αν την βλέπεις εύκολα μέχρι το τέλος, μάλλον δεν είναι αρκετά cult!
Τι δείχνουμε όμως εμείς; Μα φυσικά λίγο απ’όλα! Οι ταινίες που προβάλλονται συνήθως είναι έκπληξη αλλά η πρόκληση δεδομένη: ποιος θα αντέξει μέχρι το τέλος;!
Λευτέρης Β.