Η ΚΟΠΙ παρουσιάζει για το αφιέρωμα Έκλειψη Ήθους:
The fifth seal (1976)
τίτλος : Az ötödik pecsét (Η Πέμπτη σφραγίδα)
σκηνοθέτης : Zoltán Fábri
Βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Ferenc Sánta ‘Η Πέμπτη σφραγίδα’ αποτελεί μία από τις πιο φιλοσοφικά φορτισμένες ταινίες του ευρωπαϊκού σινεμά που καταπιάνονται με την θεματική του Β’ παγκοσμίου πολέμου. Ένα διαμάντι του ουγγρικού κινηματογράφου με ηθικά διλλήματα που προκαλούν, προβληματίζουν, σοκάρουν και παραμένουν επίκαιρα μέχρι και σήμερα. Γύρω από ένα τραπέζι ενός μπαρ στην Βουδαπέστη, που βρίσκεται υπό ναζιστική κατοχή, τέσσερις φίλοι – ένας ξυλουργός , ένας ρολογάς, ένας έμπορος βιβλίων και ο ιδιοκτήτης του μπαρ- συζητούν όπως συνηθίζουν . Κατά τη διάρκεια της κουβέντας τους μπαίνει στο μπαρ ο πέμπτος χαρακτήρας , ένας τραυματισμένος στρατιώτης που στη συνέχεια μας αποκαλύπτει ότι είναι φωτογράφος. Οι θαμώνες του μπαρ τον καλοδέχονται και του προσφέρουν μία θέση στο τραπέζι και στην παρέα τους. Ο κυνικός ρολογάς με ρόλο καταλύτη για την πλοκή της ταινίας θέτει το αμφιλεγόμενο ηθικό ερώτημα “ Θα προτιμούσατε να βρίσκεται στη θέση ενός αμοραλιστή σαδιστικού αφέντη που δεν νιώθει το αίσθημα της ενοχής ή στη θέση του σκλάβου του που ζει μία ταπεινωτική και μαρτυρική ζωή αλλά παραμένει δίκαιος και πιστός στις αξίες του; ”. Το ερώτημα γεμάτο συμβολισμούς βρίσκει τους πρωταγωνιστές ανίκανους να το απαντήσουν εκτός από τον φωτογράφο που με βεβαιότητα επιλέγει τον ρόλο του σκλάβου. Η παρέα των φίλων αμφισβητεί την γρήγορη επιλογή του ως προσποιητή αλλά η συζήτηση διακόπτεται καθώς στο μπαρ εισέρχονται δύο μέλη του κυβερνώντος φασιστικού κόμματος και έτσι η παρέα διαλύεται και ο καθένας παίρνει τον δρόμο της επιστροφής. Ενώ η αρχική στάση των πρωταγωνιστών προς το δίλλημα ήταν αυτή της αδιαφορίας βλέπουμε ότι αφού έρθουν αντιμέτωποι με την σκληρή και μουντή πραγματικότητα εξερχόμενοι από την φούσκα καλοπέρασης και ηρεμίας που ενσαρκώνει το μπαρ τα σκιρτήματα της συνείδησής τους εντείνονται. Ο προβληματισμός του κάθε χαρακτήρα εκδηλώνεται με διαφορετικούς τρόπους αποτυπώνοντας την ξεχωριστή ιδιοσυγκρασία του καθώς μαθαίνουμε για τα καθημερινά ηθικά διλλήματα με τα οποία έρχονται αντιμέτωποι : Δωροδοκήσεις σε φασίστες με αντάλλαγμα την προστασία, παράνομες προμήθειες κρέατος που χρησιμοποιούνται ως αμοιβή για τον αγοραίο έρωτα και κρυμμένα εβραία ορφανά . Στον παρασκήνιο μπορούμε να εντοπίσουμε τα έργα του Ιερώνυμου Μπος (Ολλανδού ζωγράφου) με κύρια θεματική την φύση του ανθρώπου, καθώς και πολλαπλούς συμβολισμούς από αυτά ακόμη και μία αναπαράσταση τους. Κόλαση – δαίμονες, διαφθορά, βασανιστήρια, αμαρτία, παρακμή με την διαφυγή, σωματική και νοητική, να είναι αδύνατη . Ένας παραλληλισμός με την ναζιστική Ουγγαρία και την αναπόφευκτη τραγωδία με την οποία θα έρθουν αντιμέτωποι οι πρωταγωνιστές. Το τέλος της ταινίας μετατρέπει το υπαρξιακό ερώτημα σε μία τρομακτική πραγματικότητα και την ίδια την ταινία σε ψυχολογικό θρίλερ. Βλέπουμε τις αρχικές επιλογές των πρωταγωνιστών να αναιρούνται και το τίμημα των ηθικών επιλογών τους να είναι η ζωή τους. “Υποταγή στο ολοκληρωτικό καθεστώς ή θάνατος; ’’ αποτελεί το νέο ερώτημα που το οποίο κλίνονται να απαντήσουν οι χαρακτήρες μας. Ο αντικαθεστωτικός επαναστάτης σε μία στάση μαρτυρική και χριστιανική αποδεικνύει ακόμη περισσότερο την ψευδαίσθηση της επιλογής για την ελευθερία κάτω από ένα δικτατορικό καθεστώς. Το “εκρηκτικό” φινάλε αποτυπώνει την ντροπή του επιζώντα για την αναγκαστική διαφθορά που “επέλεξε” για την επιβίωση σε ένα ήδη διεφθαρμένο σύστημα. Με τις πολύ δυναμικές και συναισθηματικά φορτισμένες ερμηνείες των ηθοποιών και την ιδιαίτερη σκηνοθεσία του Φαμπρί η ταινία κατάφερε να κερδίσει το Χρυσό Βραβείο στο 10ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Μόσχας και συμμετείχε στο 27ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου. Η ταινία επιλέχθηκε επίσης ως η Ουγγρική υποψηφιότητα για την Καλύτερη Ξενόγλωσση Ταινία στα 49α Βραβεία Όσκαρ, αλλά δεν έγινε δεκτή.
-Μέλος ΚΟΠΙ Α.Κ