Στο ρόλο του γενναίου αλλά ελαφρώς ανόητου μηχανικού που τρέχει πίσω από ένα τρένο και μια γυναίκα, ο μονίμως ανέκφραστος Κίτον προκαλεί τις δυνάμεις της φύσης και τις αντοχές του κορμιού του, σπέρνοντας το χάος.
Ο Στρατηγός, η καλύτερη ταινία του Μπάστερ Κίτον, για πολλούς μία από τις δέκα καλύτερες στην ιστορία του σινεμά, έχει ως θέμα της ένα ιστορικά καταγεγραμμένο περιστατικό που έλαβε χώρα το 1862 κατά τη διάρκεια του Αμερικάνικου Εμφυλίου Πολέμου, όταν μια ομάδα Βόρειων στρατιωτών κατέλαβε ένα τρένο, το «Στρατηγό», προκειμένου να πραγματοποιήσει δολιοφθορά σε γραμμή ανεφοδιασμού των Νοτίων. Στα χέρια του Κίτον(πρωταγωνιστή, σκηνοθέτη, σεναριογράφου και μοντέρ της ταινίας), αυτό το επεισόδιο μεταμορφώνεται σε μια συναρπαστική καταδίωξη, που αποφεύγει να παρουσιάσει τους Νότιους ως «κακούς»
Η ιστορία εκτυλίσσεται στον αμερικάνικο νότο κατά την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου. Ο Τζόνι Γκρέι ( Buster Keaton) είναι ο μηχανικός του τρένου (Στρατηγός) και μοιράζεται την αγάπη του ανάμεσα στην ατμομηχανή του και την Αναμπέλ Λι (Marion Mac ). Όταν ο Αμερικανικός Εμφύλιος ξεσπά, ο Τζόνυ κρίνεται καταλληλότερος για μηχανικός παρά για στρατιώτης. Η Άναμπελ, απογοητευμένη, τον εγκαταλείπει. Επιβιβάζεται στον Στρατηγό, ο οποίος αργότερα καταλαμβάνεται από αντίπαλους κατασκόπους. Ο Τζόνυ ξεκινά ένα αγώνα δρόμου, με κάθε δυνατό μέσο, για να σώσει τις δύο μεγάλες αγάπες του.
Σε μια τυπική κωμωδία του Μπάστερ Κίτον, ο ήρωας βρίσκεται κάθε άλλο παρά σε πρωταρχική θέση: άπειρος, ενθουσιώδης, και μάλιστα καταβεβλημένος καταφέρνει μέσα από επιμονή, αυτο-διδασκαλία και τύχη τον αρχικό του στόχο, που είναι ένωση με τη γυναίκα των ονείρων του. Επίκεντρο σ’ όλες τις κλασικές κωμωδίες του Κίτον
(«Η φιλοξενία μας», «Σέρλοκ Χολμς Τζούνιορ», «Ο θαλασσοπόρος», «Ποταμόπλοιο Μπιλ Τζούνιορ», «Ο κάμεραμαν», κ.ά.),όπως και στον Στρατηγό, ο έρωτας. Σ’ αυτές, ο κωμικός (αντι-ήρωας) χρησιμοποιεί όλα τα μέσα για να σώσει το κορίτσι του (εδώ υπάρχει κι ένας δεύτερος έρωτας: εκείνος για το τρένο του). Ο έρωτας είναι η
μόνη κινητήριος δύναμη, δύναμη που πραγματοποιεί το ακατόρθωτο. Ο πόλεμος είναι το μέσον για να αναπτύξει τα (πάντα θαυμάσια, εκπληκτικά και πρωτότυπα) γκαγκ του, κάνοντας ταυτόχρονα κι ένα σχόλιο πάνω στον παραλογισμό του όποιου πολέμου αλλά και του ψεύτικου πατριωτισμού.
Η αξία της ταινίας δεν βρίσκεται μόνο στα αμέτρητα γκαγκ που περιέχει, αλλά στο ότι είναι έξοχη σε όλα τα επίπεδα, τόσο όσον αφορά το χιούμορ, το σασπένς, την ιστορική αναπαράσταση και τη μελέτη των χαρακτήρων, όσο και την εικαστική ομορφιά και την τεχνική ακρίβεια. Η ταινία ξεχωρίζει για την θεματική της ενότητα
τον εμφύλιο πόλεμο και την τοποθεσία όπου λαμβάνει χώρα η πλοκή, γυρισμένη ως επί το πλείστον στις σιδηροδρομικές γραμμές του Όρεγκον, με ασυνήθιστα ωραία φωτογραφία. Η εκτεταμένη δράση με τη συμμετοχή των τρένων, το φιλόδοξο θέμα και το στοιχείο του δράματος συνδυάζονται για να δώσουν σε αυτή την ταινία διαστάσεις έπους καθιστώντας την μια μοναδική σιωπηλή κωμωδία. Με το έργο αυτό ο Keaton πετυχαίνει την αφηγηματική τελειότητα, καθώς η δραματική δράση και η κωμική διάσταση είναι ενιαίες και αλληλοεξαρτώμενες. Η πρωτοτυπία της σύλληψης και η χορογραφία της ακρίβειας των κωμικών γκαγκ δίνουν δίκαια στο «Στρατηγό» το χαρακτηρισμό του κλασικού.
Η κωμωδία του Keaton είναι καθαρή. Το αστείο δεν οφείλεται στους χαρακτήρες (σίγουρα όχι στους διαλόγους) αλλά στην καθαρή αντίθεση ανάμεσα σ’ αυτό που παρακολουθούμε και στην αλήθεια που ξέρουμε ότι ισχύει. Ο κινηματογραφικός του χαρακτήρας προσεγγίζει τον κόσμο με σοβαρότητα και κυρίως με παροιμιώδη αταραξία. Αντιμετωπίζει κάθε πρόβλημα που προκύπτει με στωικότητα, εξυπνάδα και ευστροφία και τελικά βγαίνει νικητής. Τα γκαγκς του είναι πραγματικά μοναδικά δομημένα, εξελίσσονται σταδιακά και σταθερά, αγκαλιάζουν τον παράγοντα έκπληξη, δεν τον αφήνουν όμως να κυριαρχήσει καθώς μόλις ολοκληρωθούν συχνά αυτοαναιρούνται, με ένα ακόλουθο γκαγκ που αναπτύσσεται αντίστροφα.
Η καλύτερη ταινία του αμερικανικού μπουρλέσκ, από τον κορυφαίο κωμικό Buster Keaton, ο «Στρατηγός», ορίζει καλύτερα από κάθε άλλη κωμωδία του βωβού αυτό που χάθηκε για πάντα με την έλευση του ομιλούντος κινηματογράφου: την εκρηκτική δυναμική των εικόνων, που παράγουν το γκαγκ σαν κλασική μουσική. Θεωρήθηκε από πολλούς η μόνη κινηματογραφική ταινία που αγγίζει την τελειότητα.
Βιβλιογραφία: Πλάτων Ριβέλλης, Χωρίς διάλειμμα “Εκδόσεις Φωτοχώρος”