Οι αδερφοί Marx ήταν πέντε αδέρφια που ανέτρεψαν τον κόσμο της κωμωδίας, της σάτιρας, της χοντροκομμένης φάρσας, του αυτοσαρκασμού και του ανελέητου, υπερφίαλου, εφήμερου χιούμορ. Chico, Harpo, Groucho, Gummo και Zeppo. “It’s one for all and two for five”, όπως τραγουδάνε στο “Animal Crackers” [1930]. Ένας για όλους -ο Γκάμο που έγινε ο μάνατζερ τους- και δυο για τους πέντε -τον ακολούθησε αποσυρόμενος και ο Ζέπο-. Οι τρεις εναπομείναντες στη σκηνή και στην οθόνη, Τσίκο, Χάρπο και Γκρούσο, τα έδωσαν όλα και μέχρι τελικής πτώσεως.

Έχοντας εξασκήσει κατά τον καλύτερο τρόπο τις ερμηνευτικές τους ικανότητες μέσα από το χώρο της επιθεώρησης, κατέκτησαν στη συνέχεια το Μπρόντγουεϊ. Σύντομα αποδείχτηκε ότι ο άψογος συγχρονισμός τον οποίο επιδείκνυαν οι αδελφοί Marx ως κωμικοί επάνω στη σκηνή, ήταν κάτι που τους συνόδευε και στην πραγματική ζωή. Την εποχή που γνώριζαν τεράστια επιτυχία στα θέατρα της Νέας Υόρκης εμφανίστηκε ο ομιλών κινηματογράφος. Καθώς λοιπόν αναζητούσαν να κατακτήσουν ένα νέο κοινό, ο τελευταίος τους έδωσε την ευκαιρία που ζητούσαν.                                                  

Η “Σούπα από πάπια” θεωρείται σήμερα το κορυφαίο τους αριστούργημα αν και την εποχή που κυκλοφόρησε δεν έτυχε της δέουσας προσοχής. Αυτή είναι και η κατάρα των πρωτοπόρων. Επειδή είναι πολύ μπροστά απ’ την εποχή τους, λανθάνουν ευρείας αναγνώρισης και μέλλεται να τους [ξαν]ανακαλύψουν οι επόμενες γενιές. Οι αυτοσχέδιοι διάλογοι φτάνουν στα όρια της λεκτικής αναρχίας, η αντιπολεμική τους σάτιρα τσακίζει κόκαλα. Απ’ όλες τις κωμωδίες των αδερφών Marx, η «Σούπα πάπιας» δεν είναι μόνο, μαζί με το «Μια νύχτα στην όπερα», η πιο τρελή και πιο αναρχική ταινία τους, αλλά και η μόνη στην οποία είχαν για σκηνοθέτη έναν πραγματικά μεγάλο δημιουργό, τον Λίο Μακ Κάρεη, σκηνοθέτη ειδικευμένο στην κωμωδία, με μεγάλη θητεία στο σλάπστικ.

Σύμφωνα με το σενάριο της ταινίας, ο Groucho παίζει τον δικτάτορα της Φριντόνια με το όνομα Ρούφους Φαϊαρφλάι, προστάτιδα του οποίου είναι η ευκατάστατη κυρία Τίσντεϊλ. Την τελευταία υποδύεται η Margaret Dumont, που για άλλη μια φορά συναντούμε στο ρόλο του θύματος που καλείται να υπομείνει καρτερικά την προσβλητική συμπεριφορά του Groucho. Τα πράγματα όμως περιπλέκονται όταν ο πρεσβευτής της Σιλβάνια, ο Τριντίνο, ο οποίος θέλει να θέσει τη Φριντόνια υπό τον έλεγχό του, προσλαμβάνει ως κατασκόπους του τους Harpo και Chico. Αυτή η πλοκή, αν και υποτυπώδης, αποδεικνύεται ικανή να στηρίξει μερικές από τις καλύτερες κωμικές σεκάνς που γυρίστηκαν ποτέ.

Το κωμικό στιλ των αδελφών Marx στηρίζεται στο συνδυασμό μιας συνεχούς, σχεδόν φρενήρους κίνησης με πνευματώδεις διαλόγους, οι οποίοι κυριολεκτικά απογειώνονται από τον ανεπανάληπτο Groucho. Το χιούμορ των ταινιών τους θεωρείται σε τέτοιο βαθμό προσβλητικό, που αγγίζει τη σουρεαλιστική σάτιρα. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι ο Μπενίτο Μουσολίνι θεώρησε τον χαρακτήρα που υποδύεται ο Groucho επίθεση προς το πρόσωπό του, με αποτέλεσμα να απαγορεύσει την κυκλοφορία της ταινίας στην Ιταλία. Εννοείται πως τίποτα δεν θα μπορούσε να ευχαριστήσει τους αδερφούς Marx περισσότερο από μια τέτοια εξέλιξη.

Από τις πέντε ταινίες που γύρισαν οι αδελφοί Marx στα studio της Paramount στη Νέα Υόρκη, η «Σούπα από πάπια» είναι η τελευταία στην οποία εμφανίζονται όλα τα μέλη της ομάδας. Αργότερα ο Zeppo, ο νεότερος και ο πιο φυσιολογικός από τους αδερφούς, εγκατέλειψε την ομάδα για να γίνει ατζέντης και εφευρέτης. Όπως τόσες
άλλες ταινίες που σήμερα θεωρούνται κλασικές, γνώρισε μια μάλλον μέτρια εισπρακτική υποδοχή. Αν και διαρκεί μόνο 70 λεπτά, καταφέρνει να συμπεριλάβει πληθώρα αστείων, από μπηχτές στον Paul Revere και τα μιούζικαλ της εποχής, μέχρι την απρόσμενη χρήση αρχειακού υλικού, και από τα ευρηματικά σκετς, όπως αυτό με τα τρία καπέλα, μέχρι το γνωστό νούμερο με τον καθρέφτη. Παραμένει μια θαυμάσια σάτιρα, παρωδία της δικτατορίας, χωρίς όμως το διδακτισμό ή την ηθικολογία των ταινιών του είδους. Εδώ οι αδερφοί Marx συνδυάζουν τέλεια το οπτικό χιούμορ της βουβής κωμωδίας με το λεκτικό χιούμορ του ομιλούντος κινηματογράφου, δημιουργώντας μ’ αυτό έναν εντελώς δικό τους, προσωπικό κόσμο και καλώντας το θεατή να μπει και να συμμετάσχει μαζί τους στην ανατροπή και την ολοσχερή καταστροφή των αστικών αξιών της οποιασδήποτε στενοκέφαλης λογικής. Κάθε κωμωδία των αδερφών Marx είναι κι ένα διαμάντι γεμάτο σουρεαλισμό, ανατρεπτικό, αναρχικό χιούμορ που σε περνάει στην άλλη πλευρά της κοινωνίας μας, μια πλευρά απελευθερωμένη από ταμπού, από κάθε φοβία, από κάθε φραγμό που βάζει τροχοπέδη στη φαντασία.

Βιβλιογραφία: Οι 100 καλύτερες ταινίες μου, Νίνος Φένεκ Μικελίδης (Εκδόσεις Καστανιώτη)