ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ

ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

 

 

 

 

 

 

 

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΡΑΔΙOΪΣΟΤΟΠΩΝ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΜΑΡΙΛΕΝΑ Ε. ΛΕΚΚΑ

ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΡΙΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ

 

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 2005

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ

 

 

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ: Κ. ΔΡΑΪΝΑΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ, τηλ: 26510-98372, 373

 

Η νομοθεσία που διέπει τον κανονισμό ακτινοπροστασίας:

 

ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ

1.          Το εργαστήριο ραδιενεργών ουσιών πληροί τις προϋποθέσεις για ερευνητική χρήση 3H, 14C, 32P και 35S

2.        ΄Ο,τι έρχεται σε επαφή με ραδιενέργεια είναι για πάντα ραδιενεργό.

3.          Απαγορεύεται η είσοδος σε όποιον δεν εργάζεται στο χώρο των ραδιενεργών.

4.          Όποιος εισέρχεται στο χώρο των ραδιενεργών τηρεί υποχρεωτικά τους κανονισμούς λειτουργίας του εργαστηρίου

5.          Όποιος εργάζεται στο χώρο των ραδιενεργών πρέπει να γνωρίζει τα χαρακτηριστικά του ραδιενεργού στοιχείου που χρησιμοποιεί, καθώς και τις φυσικοχημικές ιδιότητες της ουσίας στην οποία αυτό βρίσκεται ενωμένο (διαλυτότητα, πτητικότητα κλπ.)

6.          Κατά τη διάρκεια των πειραμάτων, ανάλογα με το ραδιοϊσότοπο που χρησιμοποιείται, ελέγχονται συνεχώς τα επίπεδα ραδιενέργειας με το κατάλληλο δοσίμετρο και χρησιμοποιείται το κατάλληλο προστατευτικό πέτασμα.

7.          Τηρούνται αρχεία εισαγωγής ραδιενεργών και κατανάλωσής τους σε κάθε πείραμα. Καταγράφονται οι ποσότητες που απορρίπτονται στους νεροχύτες και στα στερεά απόβλητα.

8.          Πριν αρχίσει κάποιος να εργάζεται στο εργαστήριο ραδιοϊσοτόπων ενημερώνεται για τον κανονισμό ασφαλείας και ελέγχεται από επιτροπή.

 

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ

9.          Ο απαγωγός στο εργαστήριο ραδιενεργών παραμένει μονίμως αναμμένος.

10.       Κάθε είδος πειράματατος εκτελείται σε περιορισμένο και προκαθορισμένο χώρο

11.      Αποφεύγουμε την κατάχρηση ραδιενεργών

12.       Προγραμματίζουμε προσεκτικά τα πειράματα μας και ελαχιστοποιούμε το χρόνο εργασίας στον χώρο των ραδιενεργών

13.       Αποφεύγουμε τη μεταφορά αντικειμένων (εργαστηριακές ποδιές, υδρόλουτρα, vortex, αυτόματες πιπέτες, φυγόκεντροι, σκαμπό κλπ) από το εργαστήριο ραδιενεργών στα υπόλοιπα εργαστήρια.

14.       Όλα τα όργανα, πιπέτες κλπ. επισημαίνονται με ειδικές ταινίες ραδιενέργειας. Στα σωληνάκια επιπλέον το ραδιενεργό στοιχείο και όνομα χρήστη.

15.       Είναι υποχρεωτική η χρήση καλής ποιότητας γαντιών. Φοράμε κλειστά παπούτσια.

 

ΠΡΟΣΟΧΗ  Να μην διασπείρουμε τη ραδιενέργεια. Δεν αγγίζουμε με μολυσμένα γάντια άλλα αντικείμενο (πόρτες, διακόπτες κλπ.)

 

 

1.          Οι νεροχύτες παραμένουν άδειοι (χωρίς ψύκτρες, σφουγγάρια κλπ.) και εντελώς καθαροί (χωρίς πεταμένα tips, σπασμένα γυαλιά κλπ).

2.          Το πλύσιμο γίνεται αμέσως μετά από κάθε πείραμα. Διαφορετικά, τα χρησιμοποιημένα vials φυλάσσονται προσωρινά μέσα στη θέση του χρήστη και σε ειδικό κουτί για ασφάλεια.

3.          Οι πάγκοι καλύπτονται με ειδικό πλστικοποιημένο κάλυμμα.

4.          Τα στερεά απόβλητα συλλέγονται προσεκτικά από τον κάθε χρήστη και πετιούνται προσεκτικά στους κάδους απορριμμάτων ανάλογα με το είδος τους. Ανώτατο όριο για κάθε απορριπτόμενο ραδιενεργό αντικείμενο ρυπασμένο με 3Η ή 14C σύμφωνα με τη νομοθεσία είναι 10 μCi.

5.          Απορρίμματα που περιέχουν 32P αποθηκεύονται μέχρι να αδρανοποιηθούν πλήρως (τουλάχιστον 1 μήνα).

6.          Δεν εγκαταλείπουμε σκουπίδια στο πάτωμα. Να είναι μαζεμένα μέσα στον πάγκο του χρήστη και σε ειδικό  δοχείο από Plexiglas.

7.          Ο χώρος καθαρίζεται αποκλειστικά από τους χρήστες.

8.          Οι χρήστες καταγράφουν σε ειδικό τετράδιο ημερομηνία και ώρα εισόδου και εξόδου.

9.          Πριν βγούμε από το χώρο των ραδιενεργών βγάζουμε υποχρεωτικά τα γάντια.

10.       Σημειώνουμε σε ειδικό τετράδιο κάθε ατύχημα που συνέβη.

11.       Μετά το τέλος του πειράματος κλειδώνουμε το εργαστήριο

12.       Γίνονται τακτικοί έλεγχοι της ακτινοβολίας κάθε 2 μήνες.

 

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

1.            Σύμφωνα με το νόμο, αν η προς απόρριψη ποσότητα ραδιενέργειας  υγρών αποβλήτων δεν ξεπερνά τα  Bq που φαίνονται στον ΠΙΝΑΚΑ 6.1, απορρίπτονται   σε δημόσιο σύστημα διάθεσης λυμάτων

2.            Κάτω από τα προαναφερθέντα όρια, αν τα ραδιενεργά  υγρά απόβλητα περιέχουν οργανικούς διαλύτες (πχ υγρό σπινθηρισμού),  η διαχείριση γίνεται μαζί με τα αντίστοιχα οργανικά απόβλητα

3.            Τα στερεά απόβλητα απορρίπτονται όπως τα απορρίμματα αν η συνολική ποσότητα για κάθε απορριπτόμενο ραδιενεργό αντικείμενο ρυπασμένο με 3Η ή 14C σύμφωνα με τη νομοθεσία είναι 10 μCi.

4.            Αν οι ποσότητες ραδιενέργειας είναι μεγαλύτερες των προαναφερθεισών, τότε τα υλικά φυλάσσονται σε ειδικά δοχεία και απορρίπτονται μετά από συνεννόηση με την ΕΕΑΕ.

 

ΟΔΗΓΟΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΜΙΚΡΗΣ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΟΥ ΡΥΠΑΝΣΗΣ

1.          Σε περίπτωση που δεν φοράς υδατοστεγή γάντια, φόρεσε αμέσως

2.          α) Αν ρυπάνθηκε η εργαστηριακή σου ποδιά, βγάλτην για έλεγχο.

β) Αν ρυπάνθηκε το δέρμα σου, πλύντο καλά πρώτα με νερό και ύστερα με νερό και σαπούνι. Αν ρυπάνθηκαν τα μάτια σου, χρησιμοποίησε άφθονο φυσιολογικό ορό για έκπλυση.

γ) Αν ρυπάνθηκε μία επιφάνεια, όπως η εστία, ο πάγκος εργασίας, το πάτωμα, περιόρισε τη ρύπανση σε όσο το δυνατόν μικρότερη έκταση, ρίχνοντας πάνω στο ραδιενεργό διάλυμα, απορροφητικό χαρτί, ή οποιοδήποτε άλλο απορροφητικό υλικό μιας χρήσης. Βάλε τα υλικά απορρύπανσης που χρησιμοποίησες στο καλάθι των ραδιενεργών αποβλήτων.

3.          Αν είσαι κατάλληλα εκπαιδευμένος, έλεγξε, με τη βοήθεια φορητού ανιχνευτή, αν η επιφάνεια απορρυπάνθηκε ικανοποιητικά. Πρόσεξε να μην μολύνεις τον μετρητή.

4.          Σημείωσε στο βιβλίο του εργαστηρίου το συμβάν καθώς και την αιτία που το προκάλεσε.

 

Παράδειγμα εφαρμογής:

Έπεσε στο πάτωμα σταγόνα από αραιωμένο ραδιενεργό διάλυμα σε εργαστήριο RIA.

 

ΟΔΗΓΌΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΜΕΣΑΙΟΥ ΜΕΓΕΘΟΥΣ

1.          Σε περίπτωση που δε φοράς υδατοστεγή γάντια, φόρεσε αμέσως

2.          Περιόρισε τη ρύπανση σε όσο το δυνατόν μικρότερη έκταση, ρίχνοντας πάνω στο ραδιενεργό διάλυμα απορροφητικό χαρτί, ή οποιοδήποτε άλλο απορροφητικό υλικό μιας χρήσης. Πέταξε τα χαρτιά που χρησιμοποίησες στο καλάθι των ραδιενεργών αποβλήτων.

3.          Με μια κιμωλία ή ένα μαρκαδόρο περιχαράκωσε την επιφάνεια που μολύνθηκε. Συχνά το διάλυμα εξατμίζεται ή απορροφιέται και είναι ύστερα δύσκολα να εντοπιστεί η ρυπασμένη περιοχή.

4.          Με κάποιο τρόπο (π.χ. κλειδώνοντας την πόρτα, προειδοποιητικές πινακίδες) απαγόρευσε την είσοδο άλλων ατόμων στο χώρο που ρυπάνθηκε.

5.          Ειδοποίησε αμέσως τον υπεύθυνο ακτινοπροστασίας για τις απαραίτητες ενέργειες.

Είναι προτιμότερο να καθυστερήσει η απορρύπανση και να περιμένεις να έρθει ο υπεύθυνος ακτινοπροστασίας, παρά να καθαριστεί με λάθος τρόπο. Προσωπικό που δεν έχει την κατάλληλη εκπαίδευση και εμπειρία, δεν πρέπει να ασχοληθεί με την απορρύπανση, χωρίς την παρακολούθηση των υπευθύνων.

6.          Αν ο υπεύθυνος ακτινοπροστασίας δεν είναι διαθέσιμος, ένα άτομο, το πιο εκπαιδευμένο συνήθως, πρέπει να αναλάβει τη διαδικασία απορρύπανσης. Η διαδικασία απορρύπανσης εξαρτάται από το ποσό ραδιενέργειας και το είδος του υλικού. Το ραδιενεργό υλικό θα μαζευτεί όσο γίνεται περισσότερο από το ραδιενεργό υλικό, καθαρίζεται η επιφάνεια με υγρό σφουγγαρόπανο που το κρατάμε, αν είναι δυνατόν με λαβίδα. Καθαρίζουμε από την περιφέρεια προς το κέντρο και όχι αντίστροφα. Τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για απορρύπανση τα βάζουμε σε διπλή υδατοστεγή σακούλα και τα αποθηκεύουμε σαν ραδιενεργά υλικά έως ότου να ελεγχθούν από τον υπεύθυνο ακτινοπροστασίας. Σημειώνουμε λεπτομερώς το συμβάν στο βιβλίο του εργαστηρίου καθώς και την αιτία που το προκάλεσε.

Παράδειγμα εφαρμογής:

Πέφτει στο πάτωμα και σπάει, μπουκάλι με ραδιενεργό υλικό, που πρόσφατα παραλήφθηκε από την εταιρεία για χρήση σε εργαστήριο RIA και δεν έχει αραιωθεί.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΡΑΔΙΟΪΣΟΤΟΠΩΝ

 

3H, 14C, 32P και 35S

 

 

 

Από

“La securite dans l’ employ des radionucleides en sources non-scellees”

 

INRS

 

 3H

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ

1.1                Περίοδος Ζωής

12.26 χρόνια

1.2.              Κύρια Εκπομπή: Τύπος, Ενέργεια σε keV

β-, 18.5 keV

 

ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

2.1.              Εξωτερική Ακτινοβόληση:

Δεν υπάρχει κίνδυνος από εξωτερική ακτινοβόληση

2.2.              Ρύπανση

2.2.1.       Μέγιστη απορροφούμενη δόση ανά τρίμηνο:

-       Εισπνοή: 3.0 mCi

-       Κατάπωση: 6.5 mCi

2.2.2.           Όρια μολυσμένων επιφανειών:

-       Ρούχα εργασίας, πάγκοι, έδαφος: 1 μCi/cm2

 

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

3.1.              Πετάσματα Προστασίας

Δεν χρησιμοποιούνται

3.2.              Απόβλητα

Ελεγχόμενη απόρριψη

3.3.              ΄Αλλα χαρακτηριστικά

Ραδιοτοξικότητα ασθενής, ομάδα ΙΙΙ.

         Από τα οργανικά μόρια πρέπει να γίνει διάκριση στη θυμιδίνη για την οποία ο κίνδυνος πρέπει να πολλαπλασιαστεί με παράγοντα 100 ως προς το τριτιωμένο νερό.

         Το τριτιωμένο νερό ανιχνεύεται με ειδικούς τρόπους (με υγρό σπινθηρισμού)

 

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ

-        Ραδιοτοξικολογικές αναλύσεις ούρων

14C

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ

1.1.              Περίοδος Ζωής

5730 χρόνια

1.2.         Κύρια Εκπομπή: Τύπος, Ενέργεια σε keV

β-, 156 keV

 

ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

2.1.              Εξωτερική Ακτινοβόληση:

Δεν υπάρχει κίνδυνος από εξωτερική ακτινοβόληση όταν δουλεύεις σε απόσταση

2.2.              Ρύπανση

2.2.1.       Μέγιστη απορροφούμενη δόση ανά τρίμηνο:

-       Εισπνοή: 2.17 mCi

-       Κατάπωση: 1.65 mCi

2.2.2.           Όρια μολυσμένων επιφανειών:

-       Ρούχα εργασίας, πάγκοι, έδαφος: 3 μCi/cm2

 

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

3.1.              Πετάσματα Προστασίας

Δεν χρησιμοποιούνται

3.2.              Απόβλητα

Ελεγχόμενη απόρριψη

3.3.              ΄Αλλα χαρακτηριστικά

Ραδιοτοξικότητα μέτρια, ομάδα ΙΙ Β.

         Από τα οργανικά μόρια πρέπει να γίνει διάκριση στη θυμιδίνη για την οποία ο κίνδυνος πρέπει να πολλαπλασιαστεί με παράγοντα 100 ως προς το τριτιωμένο νερό.

         Το τριτιωμένο νερό ανιχνεύεται με ειδικούς τρόπους (με υγρό σπινθηρισμού)

 

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ

-        Ραδιοτοξικολογικές αναλύσεις ούρων

35S

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ

1.2.              Περίοδος Ζωής

87.9 μέρες

1.2.         Κύρια Εκπομπή: Τύπος, Ενέργεια σε keV

β-, 156 keV

 

ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

2.3.              Εξωτερική Ακτινοβόληση:

Δεν υπάρχει κίνδυνος από εξωτερική ακτινοβόληση όταν δουλεύεις σε απόσταση

2.4.              Ρύπανση

2.2.1.       Μέγιστη απορροφούμενη δόση ανά τρίμηνο:

-       Εισπνοή: 157 μCi

-       Κατάπωση: 125 μCi

2.2.3.           Όρια μολυσμένων επιφανειών:

-       Ρούχα εργασίας, πάγκοι, έδαφος: 0.3 μCi/cm2

 

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

3.4.              Πετάσματα Προστασίας

3.5.              Για πλήρη αναχαίτιση 167.3 keV της ακτινοβολίας β απαιτείται πέτασμα πάχους 0.2 mm από γυαλί ή 3 mm Απόβλητα

Ελεγχόμενη απόρριψη

3.6.              ΄Αλλα χαρακτηριστικά

Ραδιοτοξικότητα μέτρια, ομάδα ΙΙ Β.

        

 

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ

-        Ραδιοτοξικολογικές αναλύσεις ούρων

-        Δεν απαιτείται η χρήση δοσίμετρου φιλμ

 

32Ρ

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ

1.3.              Περίοδος Ζωής

14.28 μέρες

1.2.         Κύρια Εκπομπή: Τύπος, Ενέργεια σε keV

β-, 1710 keV

 

ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

2.5.              Εξωτερική Ακτινοβόληση:

Ανοικτή πηγή 1 mCi δίνει σε mrems / h:

 

Σε απόσταση 10 cm

Σε απόσταση 100 cm

β-

3150

16

2.6.              Pύπανση

2.2.1.       Μέγιστη απορροφούμενη δόση ανά τρίμηνο:

-       Εισπνοή: 45 μCi

-       Κατάπωση: 37.5 μCi

2.2.4.           Όρια μολυσμένων επιφανειών:

-       Ρούχα εργασίας, 10-3 μCi/cm2

-       πάγκοι, έδαφος: 6x10-2 μCi/cm2

 

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

3.7.              Πετάσματα Προστασίας

Για πλήρη αναχαίτιση 1.7 ΜeV της ακτινοβολίας β απαιτείται πέτασμα πάχους 4 mm από γυαλί ή 8 mm πλεξιγκλας

3.8.              Απόβλητα

Ελεγχόμενη απόρριψη

3.9.              ΄Αλλα χαρακτηριστικά

Ραδιοτοξικότητα μέτρια, ομάδα ΙΙ Β.

        

 

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ

-        Ραδιοτοξικολογικές αναλύσεις ούρων

-        Δοσίμετρο με φιλμ

 

32P

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ

1.1.              Ημιπερίοδος Ζωής

87.9 μέρες

1.2.         Κύρια Εκπομπή: Τύπος, Ενέργεια σε keV

β-, 167.3 keV

 

ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

2.1.              Εξωτερική Ακτινοβόληση:

Δεν υπάρχει κίνδυνος από εξωτερική ακτινοβόληση όταν εργάζεσαι σε απόσταση

2.7.              Ρύπανση

2.2.1.       Μέγιστη απορροφούμενη δόση ανά τρίμηνο:

-       Εισπνοή: 157 mCi

-       Κατάπωση: 125 mCi

2.2.5.           Όρια μολυσμένων επιφανειών:

-       Ρούχα εργασίας, πάγκοι, έδαφος: 0.3 μCi/cm2

 

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

3.1.              Πετάσματα Προστασίας

 plexiglas

3.2.              Απόβλητα

Ελεγχόμενη απόρριψη

3.3.              ΄Αλλα χαρακτηριστικά

Ραδιοτοξικότητα μέτρια, ομάδα ΙΙ Β.

 

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ

-        Ραδιοτοξικολογικές αναλύσεις ούρων