Ταξινόμηση και επισήμανση επικίνδυνων χημικών ουσιών

Η ταχεία ανάπτυξη και επέκταση της τεχνολογικής μας κοινωνίας έχει υιοθετήσει την εμφάνιση, ανάπτυξη και χρήση περισσότερων των 100.000 χημικών ουσιών. Οι περισσότερες από αυτές θεωρούνται ασφαλείς μέχρις ότου απελευθερωθούν από το σύστημα διαφύλαξής τους, συσκευασίας του. 

 

ΜΟΡΦΗ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ

ΥΓΡΑ:          

Εύφλεκτα (Ακετόνη, Μεθανόλη, Βενζίνη κ.ά)

Καυστικά (Θειικό Οξύ, Καυστική Σόδα, Χλωρίνη κ.ά)

Δηλητηριώδη (Κυανιούχες ενώσεις, Φυτοφάρμακα κ.ά)

ΣΤΕΡΕΑ: 

Εύφλεκτα (Μαγνήσιο, Θείο κ.ά)

Αντιδρώντα με νερό: (Κάλιο, Νάτριο)

Δηλητηριώδη (Φυτοφάρμακα κ.ά)

ΑΕΡΙΑ: 

Εύφλεκτα - Εκρηκτικά  (Υδρογόνο, Υγραέριο κ.ά)

Δηλητηριώδη – Ασφυξιογόνα (Κυάνιο, Μονοξείδιο του Άνθρακα, Άζωτο,  Διοξείδιο του Άνθρακα)

ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΑ – ΦΟΡΤΙΑ

Εκρηκτικά –

Αέρια – Επικίνδυνα ή όχι από τη φύση τους (ασετιλίνη, αέρας εντός     κυλίνδρου υψηλής πίεσης)

Εύφλεκτα Υγρά – Οινόπνευμα – Βενζίνες

Εύφλεκτα Στερεά – στερεές καύσιμες ύλες

Οξειδωτικά – Συντηρούν την καύση χωρίς να είναι τα ίδια εύφλεκτα –                                         Υπεροξείδια του υδρογόνου, Οξυγόνο

Τοξικά – δηλητήρια – αρσενικό, φυτοφάρμακα

Ραδιενεργά – Ραδιοϊσότοπα, ουράνιο

Διαβρωτικά – Θειικό Οξύ, διάφορα καυστικά

 

Η Επικινδυνότητά τους είναι ανάλογη με τις φυσικοχημικές και τις Χημικές ιδιότητές τους.

Ο τρόπος αντιμετώπισης των χημικών ουσιών του Πίνακα 1 δεν είναι δυνατό να είναι η ίδια για όλες τις αναγραφόμενες ουσίες, καθώς η έκθεση στις ουσίες αυτές προκαλεί διαφορετικές βλάβες κατά περίπτωση.  Τα συμπτώματα από εκθέσεις σε χημικές ουσίες εξαρτώνται μεταξύ των άλλων από τη συγκέντρωση και διάρκεια της έκθεσης καθώς και την επιδεκτικότητα και επιρροή που έχει ο οργανισμός του καθένα.

Η κατωτέρω ταξινόμηση βασίζεται στο διεθνή χαρακτηρισμό UN.

Πίνακας (1). Το Γενικό πλαίσιο Αναφοράς Επικίνδυνων Φορτίων όπως υιοθετείται από τον ΙΜΟ.

ΔΙΑΚΡΙΣΗ	ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΟΥΣΙΕΣ
Κατηγορία (Κλάση) 1	Εκρηκτικά
Κατηγορία (Κλάση) 2	Αέρια: συμπιεσμένα, υγροποιημένα, ή διαλυμένα υπό πίεση.
Κατηγορία (Κλάση) 3	Εύφλεκτα υγρά
Κατηγορία (Κλάση) 4	Εύφλεκτα στερεά, ουσίες αυθόρμητα υποκείμενες σε καύση, ουσίες που, σε επαφή με το νερό, ελκύουν ευανάφλεκτα αέρια
Κατηγορία (Κλάση) 5	Οξειδωτικά, οξειδωτικές ουσίες (παράγοντες) και οργανικά υπεροξείδια
Κατηγορία (Κλάση) 6	Δηλητηριώδεις (τοξικές) και μολυσματικές ουσίες
Κατηγορία (Κλάση) 7	Ραδιενεργά υλικά
Κατηγορία (Κλάση) 8	Διαβρωτικά
Κατηγορία (Κλάση) 9	Διάφορες επικίνδυνες ουσίες

 

 

ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ

Εύφλεκτα Υλικά:  Βυτία, Βαρέλια πλαστικά ή μεταλλικά (θερμαντικά έλαια κ,ά)

Αέρια υπό πίεση & Υγροποιημένα:  Κύλινδροι υψηλής πίεσης (Οξυγόνο, Ασετιλίνη, Προπάνιο, Υδρογόνο, Άζωτο), Βυτία υψηλής πίεσης (Υγραέριο, Προπάνιο, Άζωτο)

Δηλητηριώδη, Μολυσματικά κ.ά:  Βαρέλια, Δοχεία διαφόρων μεγεθών (περιορισμένη χρήση – οικιακή χρήση)

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ

Οδικώς:  Βυτιοφόρα διαμερισματοποιημένα, οχήματα επικαθήμενα, συρόμενα (ρυμουλκά μετά ρυμουλκομένου) νταλίκες, Φορτηγά

Σιδηροδρομικώς:  Βαγόνια – Βυτία

Δια θαλάσσης:  Δεξαμενόπλοια, μεταφορά χύμα ή συσκευασμένη

Διά Αέρος:  Μεταφορά επικινδύνων υλικών μόνον από το στρατό

ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ

Βαρέλια – πλαστικά ή μεταλλικά,  Κύλινδροι υψηλής πίεσης, Βυτία (χωρίς τον τράκτορα),  Δεξαμενές (Υπέργειες, Υπόγειες, Υποβρύχιες)

 

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ

Η δυνατότητα αναγνώρισής των χημικών ουσιών είναι από τους πιο σημαντικούς παράγοντες όταν ασχολείται κανείς με τέτοια υλικά ή όταν αυτά εμπλέκονται σε κάποιο συμβάν.  Η δυνατότητα αυτή αρχικά επιτυγχάνεται μέσω των ειδικών ενδεικτικών πινακίδων οι οποίες τοποθετούνται τόσο στη συσκευασία του υλικού, όσο και στο μέσο μεταφοράς, και το χώρο αποθήκευσής τους.

Υπάρχουν πολλών ειδών ενδεικτικά σήματα με τα οποία κυκλοφορούν τα υλικά αυτά.  Τα πιο διαδεδομένα στη χώρα μας είναι αυτά τα οποία χρησιμοποιούνται από τις χώρες της Ε.Ε

Για προωθήσεις επικίνδυνων φορτίων είναι σε χρήση στην Ευρώπη κατατάξεις επικινδύνων ειδών γνωστές με τις συντμήσεις U.N. Σύστημα και ADR (Accord Dangereux Routier) / RID (International Regulations concerning the carriage of Dangerous Goods by Rail.) Σύστημα.

 

Συγκεκριμένα:

α) Το U.N. Σύστημα έχει την προέλευσή του στα Ηνωμένα Έθνη (U.N. - Committee of Experts on Transport of Dangerous Goods), και

β) Το ADR/RID Σύστημα διέπει τις χερσαίες (οδικές/σιδηροδρομικές, αντίστοιχα) μεταφορές στις ευρωπαϊκές χώρες σύμφωνα με το σχετικό έργο της ECE (Island Transport Committee of the Economic Commission for Europe).

 

Συμπληρωματικά:

Αναφέρεται ότι το U.N. σύστημα χρησιμοποιείται από τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό ΙΜΟ (International Maritime Organization), π.χ. στον Κώδικα (για επικίνδυνα φορτία) - ΙΜDG (International Maritime Dangerous Goods) Code, όπου γίνεται χρήση του αριθμού Η.Ε. (U.N.) των ουσιών κλπ.

 

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ - ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ

 

Καταβάλλονται πολλές προσπάθειες για την κατάταξη των χημικών ουσιών σύμφωνα με του κινδύνους που εμπεριέχουν.  Οι κίνδυνοι όμως αυτοί συνδέονται άμεσα με τις συνθήκες χρήσης τους.  Έτσι άλλοι είναι οι κίνδυνοι που υπάρχουν όταν μία ουσία μεταφέρεται ή αποθηκεύεται, όπου υπερέχουν οι κίνδυνοι πυρκαγιάς ή έκρηξης ή ξαφνικής έκθεσης του εργαζόμενου σε υψηλές συγκεντρώσεις από τυχόν διαφυγή της ουσίας και άλλοι οι κίνδυνοι που προέρχονται από καθημερινή έκθεση του εργαζόμενου σε χαμηλές συγκεντρώσεις.  Διαφορετικά λοιπόν είναι και τα μέτρα προστασίας που θα πρέπει να λαμβάνονται.

Ένα παράδειγμα αποτελεί το βενζόλιο που ενώ κατά τη μεταφορά του θεωρείται σαν κίνδυνος πρόκλησης πυρκαγιάς κατά τη βιομηχανική χρήση του θεωρείται επίσης πολύ τοξικός παράγοντας (προκαλεί λευχαιμία)

Ένας μεγάλος αριθμός χημικών ουσιών ορίζονται με απόφαση του Αποφάσεις του Ανώτατου Χημικού Συμβουλίου (ΑΧΣ) ως επικίνδυνες ουσίες και σκευάσματα  με βάση τις φυσικοχημικές, τις τοξικολογικές και τις οικοτοξικές τους ιδιότητες. Οι αποφάσεις αυτές εναρμονίστηκαν με την οδηγία 67/548/ΕΟΚ όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία του Συμβουλίου 92/32/ΕΟΚ και αποτελούν την ισχύουσα  Ελληνική Νομοθεσία (ΦΕΚ 705/Β/20-9-94).

 

         Πίνακας 1.  Κατάταξη επικίνδυνων χημικών ουσιών και 

                              παρασκευασμάτων (ΦΕΚ 705/Β/20-9-94).

Α. Με βάση τις φυσικοχημικές τους ιδιότητες
εκρηκτικές οξειδωτικές	εξαιρετικά εύφλεκτες πολύ εύφλεκτες εύφλεκτες
Β. Με βάση τις τοξικολογικές ιδιότητες
πολύ τοξικές τοξικές επιβλαβείς καρκινογόνες τοξικές στο σύστημα     αναπαραγωγής	διαβρωτικές ερεθιστικές ευαισθητοποιητικές
Γ. Με βάση τις οικοτοξικές τους ιδιότητες
επικίνδυνες για το περιβάλλον

 

Γίνεται επίσης η επισήμανση των τοξικών ουσιών με κριτήρια την τοξικότητά τους και τους κινδύνους στους οποίους εκτίθενται οι χρήστες. Οι παράγοντες αυτοί (κίνδυνος και τοξικότητα) επισημαίνονται με τα ακόλουθα σύμβολα (Πίνακας 2).

 

 

Πίνακας 2.  Σύμβολα επισήμανσης των τοξικών ουσιών σύμφωνα με

                    τις  οδηγίες  88/379 και  89/178 της  Ευρωπαϊκής Ένωσης

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Κίνδυνοι Χημικών Ουσιών