Παρουσίαση της Marilyn Yalom
από τη
Μαρίνα Βρέλλη-Ζάχου

Κυρίες και κύριοι,
Έχουμε τη χαρά να υποδεχόμαστε σήμερα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων μια επιφανή επιστήμονα, η οποία μας έρχεται από πολύ μακριά, από την άλλη άκρη της γης, την αξιότιμη κυρία Marilyn Yalom, αναγνωρισμένη ακαδημαϊκή προσωπικότητα στο Πανεπιστήμιο Stanford της Καλιφόρνια των Ηνωμένων Πολιτειών, και εξαιρετικά δημοφιλή συγγραφέα διεθνώς.

Ο ερχομός της στα Ιωάννινα οφείλεται στην απόφαση των  Πρυτανικών Αρχών του Ιδρύματος να έχουμε κοντά μας, κατά καιρούς, επιφανείς επιστήμονες, με διεθνή αναγνώριση, προκειμένου να προσφέρουν διαλέξεις στο Πανεπιστήμιό μας, όχι μόνο στα Μέλη της Ακαδημαϊκής Κοινότητας και τους Φοιτητές μας, αλλά και στο ευρύτερο κοινό της πόλης των Ιωαννίνων, σε μια ακόμη προσπάθεια για γόνιμη επικοινωνία του Πανεπιστημίου με την πόλη και τους κατοίκους της.

Η Δρ Μαίριλυν Γιάλομ σπούδασε Σύγχρονη Λογοτεχνία στη Σορβόννη (Diplôme de Littérature Contemporaine, University of Paris/Sorbonne [Mention honorable], 1953), Γαλλικά στο Wellesley College  (Honors in French, 1954), Γαλλικά και Γερμανικά στο Πανεπιστήμιο Harvard (M.A.T., French, German, Harvard University, 1956). Εκπόνησε τη διδακτορική διατριβή της, με επόπτη τον Καθηγητή René Girard, στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins, του οποίου αναγορεύτηκε Διδάκτωρ, με τιμητική διάκριση (Ph.D., Comparative Literature, Johns Hopkins University, USA,  Dissertation : The Myth of the Trial in the Works of Camus and Kafka (With Distinction), 1963, [Dissertation Director René Girard]).

Άρχισε τη σταδιοδρομία της στο Πανεπιστήμιο της Χαβάης  και, στη συνέχεια, υπηρέτησε ως επίκουρος, αναπληρώτρια και τακτική Καθηγήτρια στο California State University των ΗΠΑ (1961-1976). Έκτοτε, είναι Μέλος της Ακαδημαϊκής Κοινότητας του Πανεπιστημίου Stanford της Καλιφόρνια (Deputy Director του Institute for Research on Women and Gender, κατά την περίοδο 1976-1987, και εκ των Senior Scholars του Ινστιτούτου Michelle Clayman for Gender Research, από το 1987 μέχρι σήμερα).
Έχει ένα πλούσιο συγγραφικό έργο, με  αυτοτελή δημοσιεύματα (πολλά από αυτά έχουν μεταφραστεί σε πολλές ξένες γλώσσες, ορισμένα και στα ελληνικά), αγαπητά από ένα πλατύ αναγνωστικό κοινό. Έχει επίσης την επιστημονική επιμέλεια πολλών συλλογικών εκδόσεων, στις οποίες συμμετέχει και με δικά της πονήματα, και ακόμη έχει δημοσιεύσει πολυάριθμα άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά και άλλες εκδόσεις.

Στην πλειονότητά τους οι τίτλοι των βιβλίων της,  από μόνοι τους, μας επισημαίνουν την εστίαση των ενδιαφερόντων της στην ανθρώπινη συμπεριφορά και, ειδικότερα, στην παρουσία και το ρόλο της Γυναίκας μέσα στο πολιτισμικό-κοινωνικό γίγνεσθαι κάθε εποχής.
Αναφέρω ενδεικτικά τίτλους των βιβλίων της (σε μετάφραση), όπως:
«Η μητρότητα, η θνητότητα και η λογοτεχνία της τρέλας», «Η εποχή των καταιγίδων: Αριστοκράτισσες, αστές και χωρικές αφηγούνται», «Αδερφές εξ αίματος: Η Γαλλική Επανάσταση στη μνήμη των γυναικών», «Η ιστορία του γυναικείου στήθους»,  «Η ιστορία της γυναίκας συζύγου», «Τα κοιμητήρια στην Αμερική: Η ιστορία τους» και «Η γέννηση της βασίλισσας του σκακιού».

Εκτός από το ερευνητικό, διδακτικό και συγγραφικό της έργο, έχει δώσει πολυάριθμες διαλέξεις και ομιλίες,  προσκεκλημένη σε Πανεπιστήμια με διεθνή φήμη, όπως το Stanford, το Harvard, η Νομική Σχολή του Michigan, το Πανεπιστήμιο του Πεκίνου, το Πανεπιστήμιο της Πάντοβα, σε Κολλέγια,  όπως το Kobe College for Women στην Ιαπωνία,  σε επιστημονικά Ινστιτούτα, όπως το Ινστιτούτο Smithsonian στην Washington και το Women’s Institute for Continuing Education στο Παρίσι, σε μεγάλες Βιβλιοθήκες, όπως η  Εθνική Βιβλιοθήκη της Ιατρικής στη Bethesda (ΗΠΑ), σε Μουσεία, όπως το Βρετανικό Μουσείο και το Μουσείο Guggenheim, και σε πολλά άλλα Ανώτατα Εκπαιδευτικά και Ερευνητικά  Ιδρύματα. 

Για την παρουσία και το έργο της έχει τιμηθεί με διεθνείς διακρίσεις, μεταξύ των οποίων,  και με το Βραβείο και τον Τίτλο της «Officier des Palmes Academiques» από τη Γαλλική Κυβέρνηση (ένα από τα παλαιότερα βραβεία στον κόσμο, θεσμοθετημένο από το Ναπολέοντα, το 19ο αιώνα,  προς Τιμήν διακεκριμένων Ακαδημαϊκών του Πανεπιστημίου των Παρισίων).
Ζει με το σύζυγό της, τον  ψυχαναλυτή και συγγραφέα Ίρβιν Γιάλομ, στο Σαν Φρανσίσκο, στην Καλιφόρνια των Ηνωμένων Πολιτειών.

Η κ. Γιάλομ θα μας προσφέρει απόψε ένα  καινοτόμο, ως προς την επιλογή του, όπως ήδη το χαρακτήρισε και ο αξιότιμος κύριος Πρύτανης, αλλά και λεπτό, ίσως και προκλητικό,  από πολλές πλευρές, θέμα, μια εμπεριστατωμένη, με τη γνωστή ακαδημαϊκή ακρίβεια που διακρίνει το συγγραφικό έργο της γενικότερα, -τεκμηριωμένη και εικαστικά, με εικονογραφικό υλικό-, ιστορική-πολιτισμική ανάλυση κι αποκωδικοποίηση  των τρόπων θεώρησης, αντιμετώπισης κι αναπαράστασης του πλέον προσδιοριστικού, ισχυρού αλλά και πλέον  ευάλωτου, ταυτόχρονα, στο πέρασμα του χρόνου, από τα σωματικά σύμβολα της γυναικείας παρουσίας και συνάμα κορυφαίου κοσμήματος της θηλυκότητας, του Γυναικείου Στήθους, φορτωμένου στη μακραίωνη παρουσία του με πολλαπλά νοήματα.
Ενσάρκωση, στην κυριολεξία της υπαρξιακής έντασης που υπάρχει ανάμεσα στον Έρωτα και το Θάνατο, ανάμεσα στη Ζωή και το Θάνατο, ζωοδότες και καταστροφείς μαζί, οι γυναικείοι μαστοί, στη διαχρονική παρουσία τους, με έναν τρόπο ορατό και απτό, συνδέθηκαν, αφενός, θετικά, ως καλό πρότυπο,  με το μητρικό σώμα της γαλουχίας και της θαλπωρής, της πρωτογενούς συναισθηματικής ευδαιμονίας ανδρών και γυναικών, καθώς και με το ερωτικό σώμα, της ευχαρίστησης.
Αφετέρου, όμως,  ως πρότυπο κακό, ως καταστροφείς, συνδέθηκαν  αρνητικά με την ασυγκράτητη ερωτική έλξη, με την αποπλάνηση και την ανηθικότητα («λάγνες πόρνες με αμαρτωλά στήθη», παρομοίασε ο προφήτης Ιεζεκιήλ την Ιερουσαλήμ και τη Σαμάρεια), και, βέβαια, με την ασθένεια, με τον καρκίνο και το θάνατο.
Η κ. Γιάλομ θα επιχειρήσει να προσεγγίσει και να σχολιάσει τις  «καλές» και τις «κακές» αναπαραστάσεις και συνυποδηλώσεις του Γυναικείου Στήθους και να μας δείξει πως, με σεβασμό, με έμπνευση, με θάρρος ή και με βαναυσότητα, τo κατενόησαν, τo ερμήνευσαν, τo αποτύπωσαν, τo εκμεταλλεύτηκαν, η θρησκεία, η κοινωνία, η πολιτική, η ιατρική, η ψυχανάλυση, οι κλασικές εικαστικές τέχνες, η λογοτεχνία (ας θυμηθούμε κιόλας τον Τολστόι που υπερασπίζεται το θηλασμό στην «Άννα Καρένινα» και την Αγγλίδα Fanny Burney, που περιέγραψε τη μαστεκτομή της, το 1811, από το στρατιωτικό χειρουργό του Ναπολέοντα βαρόνο Λαρρέ), η ποίηση αλλά και οι μοντέρνες, οι εφαρμοσμένες τέχνες, η  φωτογραφία, οι κινηματογραφικές ταινίες, τα κινούμενα σχέδια, η πορνογραφία ακόμη.
Όλα αυτά σ’ ένα γεωγραφικό και κοινωνικό πολιτισμικό εύρος,
από τις παχύσαρκες παλαιολιθικές θεές, τα λατρευτικά κυκλαδικά ειδώλια, την αιγυπτιακή θεά Ίσιδα, που προσέφερε θεϊκή υπόσταση κι αθανασία σ΄ αυτούς που τρέφονταν από τα στήθη της, τη γυμνόστηθη Θεά των Όφεων της Μινωικής Κρήτης, την πολύμαστη ΄Ομορφη Αρτέμιδα της Εφέσου, του 2ου αι π.Χ., τελευταίο  κύμα αυτό λατρείας προς το απόλυτο μέσο συντήρησης του ανθρώπου, ώς τις αγνές φλορεντινές Madonnες-del-Latte του 14ου αιώνα, των θρησκευτικών χριστιανικών συσχετισμών και αντιλήψεων για τον κόσμο,
κι από τις κοσμικές διαθέσεις και τάσεις της πολυεπίπεδης επανάστασης της Αναγέννησης, τις γυμνές γυναίκες της γαλλικής και της ιταλικής ζωγραφικής,  τη Μαστροπό του Βερμέερ του 17ου αι., τη γυμνόστηθη Μαριάννα-σύμβολο της Γαλλικής Επανάστασης, την Ελευθερία του Ευγένιου Ντελακρουά και την πληθωρική Μαίριλυν Μονρό του μεταπολεμικού 20ού αιώνα, ώς τις  νέες κοπέλες της εποχής μας, που τρυπούν με κρίκους το στήθος τους, και τις γυναίκες που το παραδίδουν στην πλαστική χειρουργική να το σμιλέψει, ή το αποχαιρετούν μετά την τυραννία της μαστεκτομής.
Η παρουσία, η διαδρομή του γυναικείου στήθους, στη μακρά διάρκεια της ιστορίας του δυτικού πολιτισμού,  ταυτίζεται με την ίδια την Ιστορία των Γυναικών, -μήπως και των αντρών?- ενταγμένου κι αυτού και υποταγμένου στην πηγή του ελέγχου του, στο  βασίλειο της πατριαρχικής κοινωνίας, έχοντας ωστόσο και το δικό του βασίλειο, πρώτιστα φτιαγμένο από τις ανδρικές φαντασιώσεις, αλλά κι ένα δεύτερο,  που το χτίζει σιγά σιγά, αυτό που όλο και περισσότερο εκφράζει τις σκέψεις και τις επιθυμίες των ίδιων των γυναικών.
Αλλά ανήκει, εν τέλει, μόνο στις γυναίκες η κυριότητα των μαστών τους;
Πριν ακούσουμε την ανάλυση της κ. Γιάλομ, επιτρέψτε μου -και από τη θέση αυτή- να ευχαριστήσω θερμά, όλους όσους με προθυμία και καλή διάθεση, ενέκριναν την πρότασή μου να προσκληθεί η Δρ Marilyn Yalom στο Πανεπιστήμιό μας και στήριξαν  την προετοιμασία της επίσκεψής της:

Τον Πρύτανη κ. Ιωάννη Γεροθανάση και τους Αντιπρυτάνεις του Πανεπιστημίου μας, κ.κ. Σωτήρη Λουκά, Γεώργιο Παπαγεωργίου και Δημήτριο Στεφάνου· τους Συναδέλφους μου, του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας, στο οποίο υπηρετώ· το Τμήμα Δημοσίων Σχέσεων του Πανεπιστημίου, ιδιαίτερα την Προϊσταμένη κ. Βασιλική Κατσαδήμα, την κ. Μίλλη Τσουμάνη, τον κ. Ιωάννη Σταμάτη και τον κ. Κωνσταντίνος Σιάπκας· τον Προϊστάμενο της Οικονομικής Υπηρεσίας κ. Κώστα Βασδέκη και την κ. Σοφία Μάκη· τον Προϊστάμενο του Τυπογραφείου μας κ. Γιώργο Αναγνωστόπουλο και την αγαπημένη φίλη κ. Αφροδίτη Ζούκη, η οποία, αφιλοκερδώς, επιμελήθηκε καλλιτεχνικά την ωραία αφίσα και το πρόγραμμα της εκδήλωσης· την κ. Μαριλένα Κορδονόρη που ανέλαβε τη μεταφραστική υποστήριξη της διάλεξης, τον κ. Παύλο Βασάκο της Τεχνικής Υπηρεσίας, τον Πληροφορικό κ. Παναγιώτη Σαλτέα-Καλογερά και τον Πληροφορικό κ. Νικόλαο Ράπτη, ο οποίος, επίσης αφιλοκερδώς, υλοποίησε το CD που έχετε στα χέρια σας· και, τελευταίους, αλλά καθόλου αμελητέους, ευχαριστώ τους μεταπτυχιακούς φοιτητές μου, του Προγράμματος «Ιστορία-Λαϊκός Πολιτισμός», όλους για την άριστη συνεργασία μας κατά την προετοιμασία της σημερινής εκδήλωσης.  
Ευχαριστώ θερμά και όλους εσάς που μας τιμάτε με τον ερχομό σας στο Συνεδριακό Κέντρο «Κάρολος Παπούλιας» του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
Και, βέβαια, τη σεβαστή προσκεκλημένη μας, την κ. Marilyn Yalom, καθώς και το συνοδοιπόρο της ζωής της,  επίσης διεθνώς γνωστό επιστήμονα, ψυχαναλυτή και κοσμαγάπητο συγγραφέα, τον  Ίρβιν Γιάλομ, και τους δύο, για την τιμή που μάς κάνουν να βρίσκονται απόψε μαζί μας.
Με συγκίνηση και χαρά τους καλωσορίζουμε.

Σας ευχαριστώ πολύ.
Μαρίνα Βρέλλη-Ζάχου
Ιωάννινα, 2 Απριλίου 2009