Πληροφορίες

Σκηνοθέτης: Roman Polanski
Σενάριο: Roland Topor, Gerard Brach, Roman Polanski
Φωτογραφία: Sven Nykvist
Μουσική: Philippe Sarde
Ηθοποιοί: Roman Polanski, Isabelle Adjani, Melvyn Douglas
Τοποθεσία: Γαλλία 1976
Διάρκεια: 125’

«Κάτι παράξενο συμβαίνει στην πολυκατοικία που μένω. Τα βράδια βλέπω αγνώστους να με παρακολουθούν από το απέναντι παράθυρο». Ένας φιλήσυχος εργένης ψάχνει διαμέρισμα στο κέντρο του Παρισιού. Η επιβλητική πολυκατοικία που επισκέπτεται κρύβει μια πολύ καλή ευκαιρία, το διαμέρισμα όμως δεν είναι ακόμη ελεύθερο. Η προηγούμενη ένοικος βρίσκεται στο νοσοκομείο έπειτα από μια τραγική απόπειρα αυτοκτονίας, και ο Τρελκόφσκι θα χρειαστεί να περιμένει, έως ότου η γυναίκα ελευθερώσει με τον τρόπο της το διαμέρισμα. Όταν τελικά γίνεται εκείνος ο νέος ένοικος, η ζωή στο κτίριο δεν είναι όσο ήσυχη την περίμενε. Μια αγενής θυρωρός, ένας καχύποπτος ιδιοκτήτης και πολλοί εκκεντρικοί γείτονες επεμβαίνουν βίαια στις πιο προσωπικές του στιγμές, θέτουν όρους, απειλούν. Και σαν να μην έφταναν όλοι αυτοί, τα βράδια κάποιοι άγνωστοι τον παρακολουθούν από το παράθυρο της τουαλέτας, στην απέναντι πλευρά του ακάλυπτου. Ο Τρελκόφσκι θα αναπτύξει μια ιδιαίτερη συμπάθεια για την αδικοχαμένη, πρώην ένοικο. Ίσως τελικά να μην είναι και τόσο μόνος στο κακότυχο αυτό διαμέρισμα.

Δυο δεκαετίες μετά την εξαιρετική «Αποστροφή» και το ιδιοφυές «Το μωρό της Ρόζμαρι», ο Ρομάν Πολάνσκι ολοκληρώνει τον άτυπο κύκλο του διαμερίσματος με το πιο σκοτεινό και βιρτουόζικο φιλμ της τριλογίας. Μεταφυσική, πολιτική και κοινωνική παρατήρηση διαδέχονται η μια την άλλη στο στενό περιβάλλον ενός διαμερίσματος και τα λιγοστά πλάνα στις πιο ατυχείς γωνιές της πόλης του φωτός, η οποία φανερώνει εδώ το λιγότερο φωτεινό της πρόσωπο. Το σύμπαν του Τρελκόφσκι, του μετανάστη που νοικιάζει ένα διαμέρισμα ασυνήθιστα παριζιάνικο για τα μέτρα του, κυριαρχείται από ένα απροσδιόριστο συναίσθημα απειλής και ανικανότητα αφομοίωσης. Ακόμα κι’ αν όλοι οι χαρακτήρες, Γάλλοι ή μη, έχουν κατά κάποιο τρόπο εξομοιωθεί από το αγγλικό ντουμπλάζ, κάθε φυσιογνωμία έρχεται να προστεθεί σε ένα περιβάλλον ακραία αφιλόξενο. Πρόσωπα με άγρια, υπερτονισμένα χαρακτηριστικά, τραβηγμένα από ασυνήθιστες και άβολες γωνίες λήψεις, σχεδόν πάντα σε στενά close-ups, τα πρόσωπα στη ζωή του Τρελκόφσκι συνθέτουν ένα ακραία γκροτέσκο μοτίβο. Ο Πολάνσκι καταφέρνει να δώσει μορφή αλλά και ήχο (πόσο ανασφαλές είναι το αποτέλεσμα της σύγχρονης εικόνας και φωνής που προκαλεί το επί τούτου ατημέλητο ντουμπλάρισμα) κρύβοντας μια αλληγορία καθαρά πολιτική και κοινωνική για τη ζωή ενός αλλοεθνή σε ξένο τόπο, όπως άλλωστε υπήρξε και ο ίδιος για το μεγαλύτερο μέρος της καλλιτεχνικής και προσωπικής του ζωής.

Φυσικά το στρατευμένο του μήνυμα βρίσκεται στο υπέδαφος ενός τοπίου αριστοτεχνικά καλοστημένου. Στο «The tenant» ο χώρος λειτουργεί σαν αυτόνομος πρωταγωνιστής. Τα στενά όρια του διαμερίσματος που διαρκώς μεταβάλλονται, ειδικά στις ταραγμένες σκηνές πριν το φινάλε, η χωροθέτηση των μικρόκοσμων γύρω από την πελώρια, ντελιριακή σκάλα, τα θολά παράθυρα που με τόση μαεστρία αποτυπώνονται στο εξαιρετικό ζενερίκ του φιλμ. Ο Πολάνσκι κατορθώνει να ξεπεράσει την καθαρά ψυχολογική επίδραση του χώρου όπως αυτή λειτουργεί στην «Αποστροφή», και την αφηγηματική σημαντικότητα που λαμβάνει στο «Μωρό της Ρόζμαρι», και να προσδώσει τώρα ένα νέο χαρακτήρα. Οι τοίχοι στην «Αποστροφή» αντανακλούν τις απειλητικές χαραμάδες στο λιμπιντιακό σύμπλεγμα της ηρωίδας, στο «Μωρό της Ρόζμαρι» κρύβουν απόκρυφα μυστικά πέρα από την κοινά αποδεκτή πραγματικότητα και εδώ κουβαλούν τα μυστικά μιας ζωής που προηγήθηκε και που συνεχίζει να ασκεί τη δική της επιρροή.

Στο πρώτο μέρος του κύκλου, η Catherine Deneuve ενσαρκώνει μια Γαλλίδα στο Λονδίνο, στο δεύτερο η Mia Farrow προσπαθεί να στριμώξει την επαρχιώτικη καταγωγή της σε ένα μεσοαστικό περιβάλλον, και τώρα ο Πολάνσκι ολοκληρώνει ο ίδιος το τρίπτυχο του ξένου, με το ρόλο ενός οικονομικού μετανάστη a priori καταδικασμένου να πολτοποιηθεί από τη γαλλική μπουρζουαζία. Η στροφή στη μεταφυσική μοιάζει αρχικά με την ιδανική μεταφορά αυτής της άνισης μάχης. Ο πολωνός auter ωστόσο, δεν καταφεύγει ξανά σε κάποιο ανατρεπτικό φινάλε. Το φιλμ συμπληρώνει ένα πλήρη κύκλο και παραμένει στην ουσία ανολοκλήρωτο. Το φινάλε δεν έρχεται ποτέ. Η αλήθεια βρίσκεται στα βάθη του ανθρώπινου μυαλού, και είναι πιο απροσδιόριστη από ποτέ.